Voel jij nooit meer een hongergevoel? Dit is de reden. “Veel mensen raken verzeild in het jojo-effect”

In een studie in het vaktijdschrift ‘Nature Metabolism’ leggen onderzoekers van de Amsterdam Universitair Medische Centra en Yale University uit dat ons brein niet altijd registreert wanneer er eten in onze maag zit. Bij mensen met overgewicht is dat vooral zo: hun caloriesensor lijkt uit te staan en hun brein reageert minder goed op signalen uit de darmen.

Om tot die inzichten te komen, zetten de artsen in het Amsterdam UMC een experiment op: ze gaven 30 deelnemers met een gezond gewicht en evenveel deelnemers met overgewicht vet en glucose via een maagsonde.

Tijdens dat experiment werden er hersenscans gemaakt én keken de onderzoekers naar de afgifte van dopamine. Dat is een stofje dat ervoor zorgt dat we na onze maaltijd een verzadigd gevoel krijgen. De vrijwilligers volgden ook drie maanden een dieet.

Bij het vetinfuus kwam er in de hersenen van de mensen met een gezond gewicht dopamine vrij, belangrijk dus voor de eetlustregulatie. Bij mensen met obesitas was dat effect er niet: zij kregen geen fijn dopaminshot als ze vet opnamen. Zelfs als die deelnemers afvielen, kwam dat proces niet ineens op gang.

Sommigen vielen 10 procent af en hun hersenen registreerde nog steeds onvoldoende wanneer er eten in de maag komt. Wanneer je dopamineafgifte verstoord is, eet je meer dan je lichaam nodig heeft. Enter: overeten en het jojo-effect. Dit onderzoek verklaart dus mogelijks waarom het moeilijk is om slank te blijven als je een geslaagd dieet volgde.

“Er zijn heel wat mensen die in het jojo-effect verzeild raken”, begint diëtiste Sanna Mouha. “Mensen met overgewicht proberen weleens een dieet, maar geregeld kiezen ze voor een crashdieet waarbij je weinig eet en honger lijdt. Voor mensen met obesitas, die hormonaal wat verstoorder zijn dan mensen met een gezond gewicht, leidt dat sneller tot een jojo-effect. Ik raad dus alle restrictiediëten af.”

Mouha heeft nog enkele tips. “Bij sommigen komt het hongergevoel zelfs nooit meer terug. En blijf je getriggerd om veel te eten. Dan moet je structuur inbouwen en niet te streng te zijn. Vasten is tegenwoordig populair, enkele uren per dag niet eten, maar niet aan te raden voor mensen met overgewicht. Op een bepaald moment komt er toch een oerinstinct naar boven met het risico dat je meer eet en je gefaald voelt. Ook intuïtief eten werkt niet altijd bij mensen met obesitas, merk ik.”

“Bouw liever regelmaat en regeltjes in. Bijvoorbeeld: je kunt chocolade eten, maar spreek vooraf met jezelf af hoeveel en wanneer. Bij de boterham ‘s middags of ‘s avonds een stukje in de zetel? Op die manier is er routine, en hoef je geen ‘neen’ te zeggen. Je zult minder gaan binge-eten.”

En nog belangrijk: als je zondigt, ben je niet gefaald. “Het jojo-effect wordt getriggerd doordat mensen denken dat als ze één keer zondigen, alles mislukt is en ze alle remmen loslaten.”

Nooit een hongergevoel detecteren maakt streven naar een gezond gewicht best uitdagend, bevestigt ook diëtist Michaël Sels (UZA). “Mensen met shiftwerk detecteren bijvoorbeeld minder snel dat hongergevoel, omdat hun slaapritme niet regelmatig is. Bij hen proberen we eetmomenten rationeel vast te leggen. Hun lunch moet hen energie geven voor de rest van de werkdag. En moet dus kunnen verzadigen, voldoende groot zijn en voldoende vezels bevatten.”

“Willen ze een uurtje later al iets eten? Dan moeten we even nadenken welke trigger meespeelt. Daarin helpt een dagboekje, waarin je alles bijhoudt en achteraf maaltijden analyseert.”

“Schrijf eens een week op wat je eet en wat de functie van de maaltijd was. Puur functioneel, zoals die lunch op het werk? Of een restaurantbezoek op vrijdag met vrienden om de week neer te leggen? Dat is een sociale functie, dus vervul die. Focus je die avond niet op de calorieën, maar geniet.”

“En ook omgekeerd: veel mensen komen thuis na een drukke werkdag en grijpen naar suiker als ontspanning. Of vullen elke avond hun glas wijn. Je kunt je afvragen of je die ontspannende functie niet anders kan invullen: smeer je in met lotion in de zetel. Op die manier bouw je een gezonder ritueel in.”

Jezelf het makkelijker maken om gezond gedrag te stellen, is de tip. “Staat er een bakje snoep in je auto? Vervang dat door muntjes of water. We leven in een obese omgeving die het ons moeilijk maakt om gezonde keuzes te stellen, dus probeer die omgeving zelf aan te passen.”

Tot slot zegt Michaël Sels nog om je niet te verschuilen achter het jojo-effect. “We moeten het toch proberen te doorbreken. Dit onderzoek pleit ervoor om niet enkel te focussen op je gewichtsverlies, maar ook in te zetten op gedragsverandering. Maar dat vraagt tijd én begeleiding.”

Nooit honger in de ochtend? Voedingscoach: “Dat is geen positieve zaak”

In de menopauze en gefrustreerd door je gewicht? Expert deelt 5 inzichten. “Drink dit voor elke maaltijd” (+)

Ook weervrouw Jacotte Brokken maakt bodyshaming mee. Expert: “Veel mensen hebben een vetfobie” (+)