Musk hield aanval op Krim tegen. Staat de onvoorspelbare multimiljardair onder invloed van Kremlin?

De Oekraïense strijdkrachten zijn sinds de Russische invasie voor hun communicatie sterk afhankelijk van de Starlink-satellieten van Musks bedrijf SpaceX. Maar Musk wilde in september vorig jaar niet toestaan dat het netwerk werd gebruikt voor een aanval met maritieme drones op de Russische marinebasis in Sebastopol op de Krim, het Oekraïense grondgebied dat Rusland in 2014 illegaal in beslag nam en vervolgens annexeerde.

Ten tijde van de aanvalspoging sprak Musk met de Russische ambassadeur in de Verenigde Staten, Anatoly Antonov, die hem had verteld dat een aanval op de Krim “zou kunnen leiden tot een nucleaire reactie”. Dit staat in een biografie van Musk door historicus en journalist Walter Isaacson. Een exemplaar van het boek werd al door The New York Times verkregen in een boekhandel, hoewel het pas dinsdag in de verkoop gaat.

Musk bevestigt elementen van het verhaal en schrijft op zijn sociale netwerk X: “Als ik had ingestemd met hun verzoek, dan zou SpaceX expliciet medeplichtig zijn aan een grote oorlogsdaad en conflictescalatie.”

Binnen enkele dagen na de grootschalige Russische invasie van Oekraïne in februari 2022 begon Musk Starlink-terminals naar het land te sturen – uiteindelijk meer dan 42.000 – naar aanleiding van publieke verzoeken van Oekraïense ambtenaren. Tijdens de oorlog was de connectiviteit die Starlink bood cruciaal voor het Oekraïense leger om droneaanvallen te coördineren en informatie te verzamelen. Het hielp ook ziekenhuizen, bedrijven en hulporganisaties in heel Oekraïne.

Isaacsons verslag liet verschillende vragen onbeantwoord, zoals wie het gesprek tussen Musk en Antonov had geïnitieerd en of Musk de geplande aanval aan de Russische ambassadeur had onthuld. In het boek staat dat Musk overleg pleegde met Jake Sullivan, de nationale veiligheidsadviseur van president Joe Biden, en generaal Mark Milley, voorzitter van de Joint Chiefs of Staff, maar vermeldt niet of de Amerikaanse functionarissen er bij hem op aandrongen om de aanval door te laten gaan.

Beïnvloed door Kremlin

Musk betwist een deel van het verslag van Isaacson, die meldt dat Musk “technici van Starlink had geïnstrueerd om de dekking binnen 100 kilometer van de Krim uit te schakelen”. Musk stelt dat er nooit een dergelijke dekking zou zijn geweest. Het verzoek dat hij afwees, zegt hij, was om het bereik van het netwerk uit te breiden om de aanval mogelijk te maken.

Oekraïense en Amerikaanse gezagsdragers zijn al lang ongerust over de belangrijke positie die Musk, naar verluidt de rijkste persoon ter wereld, in Oekraïne inneemt. Hij erkent al maanden in contact te staan met zowel Russische als Oekraïense ambtenaren, wat de bezorgdheid wekt dat hij beïnvloed wordt door de visie van het Kremlin. Hij staat ook bekend om zijn onvoorspelbaarheid en heeft elementen van een vredesregeling voor de oorlog voorgesteld die Oekraïense functionarissen hebben afgedaan als capitulatie voor agressie.

Musk zei vorig jaar oktober dat hij het gebruik van Starlink door Oekraïne niet “onbeperkt” kon financieren en veranderde toen abrupt van koers. Het Pentagon begon later ten minste een deel van de kosten van de dienst te betalen. Maar omdat Starlink een commercieel product is en geen traditionele defensieaannemer, kan Musk beslissingen nemen die mogelijk niet overeenkomen met de Amerikaanse belangen, zo zeggen analisten.

Oekraïne heeft geen alternatief voor zijn satellietnetwerk, wat Musk mogelijk enorme macht geeft tijdens de oorlog, net zoals de Amerikaanse regering geen alternatief heeft voor SpaceX om satellieten en mensen in een baan om de aarde te brengen. Oekraïne heeft andere aanbieders van satellietinternet geraadpleegd, maar geen enkele andere dienst komt in de buurt van het bereik van Starlink.

Rusland gebruikt zijn schepen om kruisraketten op Oekraïne af te vuren, vaak op burgerdoelen, en sommige Oekraïners stellen nu dat een aanval op de Zwarte Zeevloot weinig meer zou betekenen dan een daad van zelfverdediging.

Woede in Kiev

Mykhailo Podolyak, een topadviseur van de Oekraïense president Volodymyr Zelensky, beschuldigt Musk ervan Russische agressie mogelijk te maken. Door de beslissing van Musk worden “burgers en kinderen gedood”, schreef hij op X. “Dit is de prijs van een cocktail van onwetendheid en een groot ego.”

Al in februari zei Musk dat zijn bedrijf het gebruik van Starlink voor langeafstandsaanvallen door Oekraïne niet zou toestaan. Bovendien zei een leidinggevende van SpaceX dat Starlink stappen had ondernomen om het gebruik van de technologie door Oekraïne voor het besturen van drones te beperken, wat tot woede leidde bij Oekraïense functionarissen.

Sommige geavanceerde drones zijn afhankelijk van satellietverbindingen voor navigatie en zijn autonoom of worden bestuurd door een operator op afstand. Zonder die satellietverbinding zouden de drones die gebruikt zouden worden bij de poging tot een aanval op Sebastopol “onschadelijk aanspoelen”, schrijft Isaacson.

“Ik denk dat als de Oekraïense aanvallen erin waren geslaagd om de Russische vloot tot zinken te brengen, het als een mini-Pearl Harbor zou zijn geweest en tot een grote escalatie zou hebben geleid”, zegt Musk in het boek. “Daar wilden we geen deel van uitmaken.”

_{© The New York Times}

Walter Isaacson, Elon Musk, Spectrum, 704 p., 29,99 euro.