Wie dit weekend afzakt naar het pretpark Bobbejaanland, zal 20 cent meer betalen voor een blikje of een flesje frisdrank. Op de etiketten plakt een QR-code, die je met de smartphone kan scannen. Zowat 50.000 drankverpakkingen zijn ermee uitgerust, net als de zowat honderd vuilnisbakken in het pretpark. Pas als je ook de vuilnisbak scant waar je het lege blikje in weggooit, krijg je via je rekening het statiegeld terug.

Bobbejaanland test het systeem van digitaal statiegeld drie weekends op een rij in het kader van een proefproject, gecoördineerd door Vlaamse afvalstoffenmaatschappij Ovam. Volgende week begint ook in Center Parcs De Haan en enkele omliggende straten in Wenduine een test, waarbij zelfs de PMD-zakken een unieke QR-code krijgen en bungalows een thuisscanner.

In totaal zullen zowat 100.000 mensen in contact komen met één van de proefprojecten. Tegen het einde van het jaar bezorgt Ovam de conclusies aan de Vlaamse regering, die statiegeld op flesjes en blikjes wil invoeren in de strijd tegen zwerfvuil.

Fraudebestendig?

Bij de eerdere proefprojecten in bedrijven kwam er kritiek op het geteste systeem. Een app downloaden met de smartphone, QR-codes scannen op flesje én vuilniszak, je gegevens koppelen aan je rekeningnummer ... Het is voor velen te ingewikkeld en er zijn twijfels over de privacy.

Ook over fraudebestendigheid is er bezorgdheid: bij vorige proefprojecten bleek het nog te gemakkelijk om de QR-codes van blikjes in de automaat te scannen en het statiegeld op te strijken zonder ze zelf te hebben gekocht.

Consumentenorganisatie Test Aankoop hield zowel in 2017 als in 2021 een bevraging bij de bevolking, waaruit blijkt dat de meeste mensen voorstander zijn van statiegeld. In 2017 was dat 66 procent, in 2021 al 74 procent. De organisatie dringt er al jaren bij de overheid op aan om er werk van te maken.

Maar van het digitale systeem is Test Aankoop geen voorstander. “Bijna de helft van de mensen is digitaal kwetsbaar en kan met dit systeem niet overweg”, zegt woordvoerder Laura Clays. “Wie geen smartphone heeft of er niet handig mee is, wordt uitgesloten. Het kan een oplossing zijn, maar er zijn nog te veel onzekerheden en problemen die niet voldoende opgelost raken. Liever een systeem zoals statiegeld op glas, zoals we dat al kennen. In Nederland wordt dat ook al gebruikt voor flesjes en blik.”

Tijdens het proefproject worden fraude en gebruiksgemak mee onder de loep genomen. Ook de hoeveelheid zwerfvuil die achterblijft in Bobbejaanland, zal het succes van de actie bepalen.