Waarom zoekt China toenadering tot radicaal-rechts en hoe gaat het te werk?
Dat Frank Creyelman vorige week uit Vlaams Belang gezet is omdat hij tegen betaling diensten verleend heeft aan een Chinese spion is hier al een week groot nieuws. In China zelf lijkt het weinig stof te doen opwaaien in de media, maar daar is een goede reden voor: censuur. Spionage en China, de combinatie verrast al lang niet meer. Hoe pakt China het aan en waarom lijkt het land zich op radicaal-rechts te richten?
Hoewel het hier al een week groot nieuws is, is het ontslag van Frank Creyelman en de activiteiten die ertoe geleid hebben dat in China niet, benadrukt correspondent Leen Vervaeke in "De ochtend".
"Het is hier zelfs opvallend afwezig, niet omdat het niet nieuwswaardig zou zijn, want in kranten in Taiwan en Hongkong is het wel nieuws, maar in China zelf – waar er overheidscensuur is en de overheid bepaalt wat niet en wel gegeven mag worden- lees je niets over deze zaak en dat wijst duidelijk op censuur. Blijkbaar zijn er instructies uitgegaan dat het nieuws meteen verwijderd moet worden wanneer er online of elders iets over verschijnt."
Internet is in China een soort intranet
"Censuur dient om een goed beeld van de overheid op te hangen, negatief nieuws over China komt er niet door", gaat Vervaeke verder. "Het internet is hier een soort intranet, er is weinig toegang tot buitenlandse websites, die zitten achter een "great firewall". Op websites waar ze wel toegang toe hebben, moet positief bericht worden over de overheid."
De zaak-Creyelman, waarover gaat het?
Vorige week is Frank Creyelman uit de partij Vlaams Belang gezet nadat onderzoek van gelekte sms'jes in Le Monde, de Financial Times en Der Spiegel had aangetoond dat China hem meer dan drie jaar als informant had gebruikt.
Ook zijn broer Steven Creyelman, voorzitter van de Kamercommissie Legeraankopen, kwam in beeld: hij had in de Kamer een vraag gesteld waarbij vluchtelingen uit Hongkong in een slecht daglicht waren geplaatst. Zijn vraag leek erg goed op een vraag van de radicaal-rechtse partij AfD in het Duitse parlement.
Nieuwe gelekte chats toonden aan dat Frank Creyelman meer pogingen heeft ondernomen om zijn broer te betrekken bij zijn activiteiten. Ook Steven Creyelman heeft intussen op vraag van zijn partij een stap opzij gezet. Hij blijft wel Kamerlid.
China en spionage worden al decennialang in één adem genoemd. "In de ogen van buitenlandse inlichtingendiensten is dit een zeer groot probleem", zegt Vervaeke. Zij verwijst onder meer naar recente uitspraken van de directeur van Staatsveiligheid in Australië.
Volgens hem is de manier waarop de Chinese overheid momenteel aan spionage doet "ongekend en ongeëvenaard" in de geschiedenis. "Het is zeker geen kleinschalig fenomeen meer."
Hoe pakt China spionage aan?
China pakt de spionage op verschillende manieren aan, legt Vervaeke uit. "Heel veel dingen weten we uiteraard ook niet, omdat spionage per definitie in de verborgenheid moet plaatsvinden." Toch vallen er enkele grote lijnen in te trekken.
"We zien bijvoorbeeld dat het vaak over bedrijfsspionage gaat, pogingen vanuit de Chinese overheid om bedrijfsgeheimen en militaire geheimen te ontfutselen, vooral over technologische kennis." Vervaeke geeft het voorbeeld van ASML, een Nederlands bedrijf dat machines maakt die gebruikt worden om computerchips te maken. Een Chinese medewerker had er allerlei data verzameld en is daarna voor Huawei gaan werken, de Chinese multinational die IT-infrastructuur beheert en apparatuur voor telecommunicatie produceert.
Daarnaast gaat het vaak over controle op de eigen bevolking, mensen die kritiek uiten, maar ook minderheden, zoals de Tibetanen en Oeigoeren. "China wil dan weten: Wat zeggen ze? Met wie praten ze? De autoriteiten willen voorkomen dat ze vertellen wat er in China gebeurt. Dat is spionage, maar ook intimidatie, mensen het zwijgen opleggen."
Een derde luik dat Vervaeke aanhaalt, zijn de situaties waarin China zich inmengt in de buitenlandse politiek, beïnvloeding. Daar is de zaak-Creyelman een voorbeeld van.
Waarom zoekt China toenadering tot radicaal-rechts?
Maar waarom zoekt China dan specifiek toenadering tot radicaal-rechts? "China is vooral heel opportunistisch en probeert bij iedereen waar ze mogelijkheden zien. Voor een stuk is er bij extreemrechts toch een ideologisch draagvlak, in die zin dat extreemrechts zich ook verzet tegen invloed van Europa, van Brussel, ook tegen invloed vanuit Washington, een nationalistisch discours. Daarin stemmen ze overeen met China."
"In die zin is het een vorm van "de vijand van mijn vijand is mijn vriend". Politici die een zekere voorkeur hebben voor sterke autoritaire leiders zijn wat meer vatbaar voor de boodschap uit China."
Wat met spionage in China zelf?
Daarnaast waarschuwt de Chinese overheid ook voortdurend voor spionage in eigen land. "Sinds dit jaar is er nog een sterke toename, dat is het discours van president Xi Jinping. Hij waarschuwt er heel erg voor dat China onder vuur ligt van allerlei buitenlandse krachten. Er komen ook regelmatig verhalen in de media van een Amerikaanse spion die bestraft is of een Japanse spion die gearresteerd is. "
"Het Chinese ministerie van Staatsveiligheid heeft ook een socialemedia-account geopend. Daarop publiceren ze verhalen waarin ze waarschuwen voor buitenlandse spionnen en ze vragen aan de Chinese burgers om een telefoonnummer te bellen wanneer ze verdacht gedrag merken."
Daarnaast is er ook een nieuwe spionagewet. "Die maakt het makkelijker om mensen op te pakken en die heeft de definitie van spionage heel erg verbreed. Dat zorgt voor een zekere willekeur en rechtsonzekerheid en veroorzaakt best wel wat onrust bij buitenlandse bedrijven omdat bepaalde onschuldige activiteiten ook als spionage kunnen worden aangemerkt."
Beluister het volledige gesprek in "De ochtend":