Vechten tegen rechts populisme scoort bij de kiezer, populistische standpunten overnemen niet
Volgens een rapport van Human Rights Watch is het onverstandig voor politici om de rechtse kiezer te overtuigen door populistische standpunten over te nemen. Politici winnen meer stemmen door actief te vechten tegen populisme en xenofobie. "Macron was een keerpunt."
Human Rights Watch heeft voor haar jaarlijkse World Report de mensenrechten onderzocht in meer dan 90 landen en concludeert dat 2017 het jaar was waarin bleek hoe politieke leiders de opmars van populisten kunnen stoppen.
"Bij de aanstelling van Trump leek populisme onstopbaar, maar de verkiezing van Macron was een keerpunt", zegt Human Rights Watch-directeur Kenneth Roth aan De Morgen. Hij verduidelijkt zijn standpunt ook in een essay.
'Nu in de VS Trump aan de macht is en Groot-Brittannië enkel nog met de brexit bezig is, zullen in 2018 de kleinere landen zoals België een belangrijke rol hebben'
Volgens Roth bewijst Macron dat het oplevert om de handschoen op te nemen tegen politici die minderheden demoniseren, democratische instellingen ondermijnen en mensenrechten aanvallen.
"Macron is erin geslaagd een groot deel van de Fransen te overtuigen door te hameren op mensenrechten en de kracht van de Franse democratie. Het is de eerste keer dat Front National op die manier is aangepakt. Al is het afwachten of Macron dat discours verder zet nu hij aan de macht is."
In landen waar mainstream politici daarentegen een deel van het extreme discours overnemen, krijgen autoritaire populisten de wind in de zeilen. Bijvoorbeeld in Nederland en Oostenrijk gingen centrumrechtse partijen de concurrentie aan met extreemrechts door zich harder op te stellen tegen immigratie en tegen de islam.
Zo noemde VVD-leider Mark Rutte de islamitische gebedsoproep "gejengel". In Oostenrijk noemde Sebastian Kurz van de conservatieve ÖVP de moslims een "parallelle gemeenschap" die onverenigbaar is met de Oostenrijkse.
Baudet en Wilders
Volgens Human Rights Watch hebben Rutte en Kurz op die manier niet enkel populistische standpunten gelegitimeerd, maar hebben ze electoraal ook de partijen van Wilders en Strache niet afgeremd. In Oostenrijk is in december een coalitie gesloten tussen ÖVP en de FPÖ van Strache.
"Hetzelfde fenomeen hebben we in Duitsland gezien", zegt Roth. "Het extreem-rechtse AfD staat vooral sterk in Oost-Duitsland, omdat daar een grote groep van de bevolking zich achtergesteld voelt. Maar in West-Duitsland is AfD enkel van belang in Beieren. Dat komt doordat het CSU in Beieren de Rutte-strategie heeft gehanteerd."
'Regeringen zouden altijd erg terughoudend moeten zijn om iemand uit Darfur terug te sturen. Dat mensen er gefolterd worden, zou voldoende reden moeten zijn'
De Nederlandse politicoloog en expert populisme Cas Mudde wijst erop dat deze discussie niet zozeer over populisme gaat, maar vooral over populistisch radicaal-rechts.
"Er is geen echt wetenschappelijk bewijs dat een principieel politicus populisme kan overwinnen, maar wel dat inspelen op populisme de populisten niet verzwakt", zegt Cas Mudde van de University of Georgia. "Populistisch radicaal-rechts is in Frankrijk onder Sarkozy en in Nederland onder Rutte niet verkleind door hun programma en retoriek over te nemen. In Nederland zijn het Forum voor Democratie van Baudet en de PVV van Wilders nu in peilingen samen veel groter dan populistisch radicaal-rechts ooit is geweest."
En in België
Ook bij ons gaat het debat regelmatig over minderheden, de islam en migratie. Een deel van het 70-puntenplan van het Vlaams Blok is ondertussen gerealiseerd en Human Rights Watch is niet opgezet met het boerkaverbod in ons land. Ook de samenwerking met het regime van Al-Bashir voor het terugsturen van Sudanese migranten stemt de organisatie somber.
"Regeringen zouden altijd erg terughoudend moeten zijn om iemand uit Darfur terug te sturen", zegt Roth. "Dat mensen in dat land gefolterd worden, zou voldoende reden moeten zijn."
Toch is Roth vooral positief over ons land en ziet hij België, ondanks de scherpe tegenstellingen, als een internationale voorvechter van mensenrechten.
"Denk bijvoorbeeld aan hoe België op dit moment de Congolese leider Kabila onder druk zet. En België was er snel bij om Nederland te steunen bij de Verenigde Naties, voor een international onderzoek naar oorlogsmisdaden in Jemen. Nu in de VS Trump aan de macht is en Groot-Brittannië enkel nog met de brexit bezig is, zijn twee belangrijke verdedigers van mensenrechten weggevallen. In 2018 zullen de kleinere landen zoals België een belangrijke rol hebben."