Opnieuw verborgen portret van grote naam ontdekt, recycleren ook hedendaagse kunstenaars hun doeken?
Tate Gallery heeft een verborgen portret onder een schilderij uit 1917 van Modigliani ontdekt. Ook een werk uit 1927 van Magritte is recent onder een later schilderij van zijn hand gevonden. Recycleren ook hedendaagse kunstenaars hun doeken? Philippe Van Cauteren van het S.M.A.K. laat zijn licht schijnen.
"Portret van een meisje" van Amedeo Modigliani heeft een van zijn geheimen prijsgegeven: onder de verflagen van het doek uit 1917 blijkt een ander portret schuil te gaan, eveneens van een meisje. Waarschijnlijk gaat het om een afbeelding van Beatrice Hastings. Zij was een poosje zijn minnares en zijn muze.
Eind vorig jaar is ook onder een werk van René Magritte in het Magritte Museum in Brussel een eerder schilderij van zijn hand teruggevonden. Het ging toen om het 4e en laatste deel van "La pose enchantée", een schilderij dat hij in 1927 maakte en dat hij nadien in 4 delen sneed. Elk van die delen overschilderde hij later tot nieuwe werken die intussen over de hele wereld verspreid zijn.
Modigliani en Magritte zijn lang niet de enigen die schilderijen recycleerden. Veel andere kunstenaars gingen hen voor. Waarom deden ze dit? En doen ook hedendaagse kunstenaars dat? Zal de kunstwereld over afzienbare tijd onbekende portretten onder werk van nu ontdekken?
Geldgebrek
Philippe Van Cauteren weet raad. Hij is artistiek directeur bij het S.M.A.K. in Gent. "Schilderen is per definitie een proces waarbij kunstenaars lagen verf over andere lagen verf aanbrengen", merkt hij meteen op, al erkent hij dat schilders als Modigliani en Magritte waarschijnlijk specifieke motieven hadden.
"In de zogenoemde schone kunsten was het vroeger niet ongewoon doeken te hergebruiken", zegt hij. "Vaak deden kunstenaars dat uit geldgebrek of omdat ze te weinig beschikbare doeken hadden. Van sommige meester uit de 16e en 17e eeuw is bekend dat ze sommige werken of delen van werken overschilderden omdat ze ontevreden waren."
"Daarnaast hebben sommige kunstenaars het uit artistieke overwegingen gedaan. Zo kocht Franky Deconinck doelbewuste werken van oude meesters op om ze te overschilderen of om retouches aan te brengen. In onze voorbije tentoonstelling over Gerhard Richter hing een doek dat oorspronkelijk tot zijn reeks over de Rote Armee Fraktion behoorde, maar dat hij later overschilderde."
Tuymans
Van Cauteren vermoedt dat nog wel meer hedendaagse kunstenaars hun werk overschilderen. "Bij vroeg werk van Luc Tuymans is dat waarschijnlijk gebeurd. Bij zijn latere werk waarschijnlijk niet omdat het veel lichter is aangezet."
Doen sommige kunstenaars het met opzet in de hoop dat hun werk ooit het nieuws haalt? "Gewiekste vogels en charlatans heb je overal, maar ik denk niet dat dit een motief voor hedendaagse schilders is."