Trump en Kim zijn terug bij af. En misschien nog wel verder

Zo te lezen was de brief helemaal door de president zelf geschreven. De hoekige grammatica, de superlatieven, de tautologieën en de manische opeenvolging van complimenten en dreigementen kenden we al uit zijn campagnetoespraken en tweets. Nu hadden ze het tot een officiële diplomatieke boodschap geschopt. Zelfs het woordje ‘sad’ stond erin.

Het gaat niet door, was de boodschap. Met zijn persoonlijke brief schrapte Donald Trump vanochtend de historisch gedachte top met de Noord-Koreaanse dictator Kim Jong-un, die op 12 juni in Singapore had moeten plaatsvinden. Trump vindt de ontmoeting "ongepast", zo schrijft hij, gezien de "vreselijke woede en open vijandigheid" die de Noord-Koreanen recent tentoon hebben gespreid.

Zo breekt hij de onderhandelingen af die hij zelf was begonnen. Op suggestie van een Zuid-Koreaanse boodschapper, die hem in maart in het Witte Huis influisterde dat de Noord-Koreanen graag wilden praten over nucleaire ontwapening, besloot Trump zonder overleg met zijn adviseurs op de uitnodiging in te gaan. Waarom ook niet? Kijken wat er gebeurt.

Geen stap naderbij

Er is zeker wat gebeurd. Na tien weken wild heen-en-weer gepraat en twee bezoeken van minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo aan Pyongyang zijn er drie Amerikanen vrijgelaten en is er een nucleaire testlocatie opgeblazen door de Koreanen. Maar onderhandelingstechnisch zijn de Verenigde Staten en Noord-Korea geen stap naderbij gekomen.

Het was een typisch staaltje Trump. Niet gehinderd door kennis van zaken of diplomatieke tradities stippelde de zelfbenoemde dealmaker een route uit naar een internationale triomf die voor andere presidenten onhaalbaar was gebleken: het intomen van de nucleaire dreiging van Noord-Korea. Van man tot man, dat leek Trump het beste. De twee straatvechters die elkaar in september nog de huid vol scholden ("Kleine raketman!", "Seniele oude gek!") zouden elkaar wel begrijpen, dacht Trump. Dat schreef hij vandaag ook in zijn brief. "Ik voelde dat er een prachtige dialoog aan het ontstaan was tussen jou en mij."

De bilaterale neiging van Trump is tekenend voor de vastgoedman uit Manhattan. Hij heeft niet veel op met complexe multilaterale akkoorden en organisaties, waarin geen simpele winst- en verliesrekening kan worden opgemaakt. De NAVO, het Trans Pacific Partnership, het Klimaatakkoord, de deal met Iran? Nooit is duidelijk wat Amerika eraan heeft. Nee, laat hem maar, één op één, loven en bieden, dreigen en lijmen, dan zie je aan het einde tenminste wat de transactie oplevert, met Amerika natuurlijk als grote winnaar.

Maar zo simpel is het nooit. Trump heeft het Iran-akkoord opgezegd, maar de toekomst is ongewis. Handelsonderhandelingen met China leverden deze week niet de door Trump beloofde Chinese toezeggingen. En nu blijkt dus dat ook Noord-Korea zich niet zo makkelijk tot nucleaire ontwapening laat dwingen.

Libië-model

Trump, de stagiair in het Witte Huis die het even allemaal anders dacht te gaan doen, is niet de enige die het heeft onderschat. Zijn hele kabinet wordt gekenmerkt door een gebrek aan buitenlandse kennis en diplomatiek vakmanschap. Trump had geen ambassadeur in Zuid-Korea, en de belangrijkste Korea-onderhandelaar had vorig jaar al ontslag genomen. Dus kwamen de diplomatieke signalen richting Korea van mannen als veiligheidsadviseur John Bolton en vice-president Mike Pence, mannen die het voor elkaar kregen om precies de verkeerde dingen te zeggen.

Bolton zei vorige week dat hij Noord-Korea wil ontwapenen volgens het ‘Libië-model’. Dat is geen handig voorbeeld. De Libische leider Moammar Khadaffi stopte in 2003 op aandringen van de westerse landen met zijn nucleaire activiteiten, en had dus niets om mee te dreigen toen zijn land in 2011 werd gebombardeerd door de westerse landen. Khadaffi werd in de daaropvolgende chaos door rebellen gedood. Bolton stelde dus een scenario voor dat zou eindigen met de dood van Kim.

Toen Trump het daaropvolgende Noord-Koreaanse rumoer probeerde te sussen, raakte hij verder verstrikt in de geschiedenis. Hij zei dat het voorbeeld van Libië "laat zien wat er gebeurt" als er géén nucleair akkoord komt. Met andere woorden: juist als de Noord-Koreanen vasthouden aan hun kernwapens, zal dat eindigen met de dood van Kim. Toen Pence dit dreigement maandag op Fox News herhaalde (ter vergroting van de verwarring noemde Pence dit scenario waarin Noord-Korea zijn nucleaire capaciteit juist niet opgeeft het Libië-model), was de maat voor Noord-Korea vol.

"Ik kan mijn verbazing niet verbergen voor de onwetende en stomme opmerkingen die uit de mond stromen van de Amerikaanse vice-president", zei onderminister van Buitenlandse Zaken Choe Son-hui. "Als Amerika onze goede wil blijft beledigen en vasthoudt aan deze onwettige en belachelijke dingen, dan zal ik onze opperste leider voorstellen om de topontmoeting tussen Noord-Korea en de Verenigde Staten te heroverwegen."

Dat wilde Trump voor zijn, en dus stuurde hij vandaag zijn brief naar Kim. Hij kan, met dank aan de drie vrijgelaten Amerikanen, met enigszins opgeheven hoofd vertrekken. De al gemaakte herdenkingsmunt van de top komt misschien later nog van pas.

Het zal een manier zijn waarop hij vroeger ook wel eens van vastgoeddeals is weggelopen. Jij wilde toch met mij in zee? Nou, als het zo moet - laat maar. Kom maar terug met een beter voorstel.

Alleen staat er iets meer op het spel dan bij een vastgoeddeal. "Of de VS ons aan de onderhandelingstafel zullen tegenkomen, of in een nucleaire showdown, hangt volledig af van de Verenigde Staten", zei Choe. Trump reageerde in zijn brief op de vertrouwde Trump-manier. "Je hebt het wel over nucleaire wapens, maar de onze zijn zo massief en krachtig dat ik God bid dat ze nooit gebruikt hoeven te worden." We zijn weer terug bij af. Of nog verder.