De Gazastrook: brandpunt tussen Israël en de Palestijnen uitgelegd
Naast Jeruzalem is de kleine Gazastrook een steeds weer etterend onderdeel van het Israëlisch-Palestijns conflict. Op een strook van 40 kilometer lang en 8 kilometer breed zitten bijna twee miljoen Palestijnen bijeengepakt.
Met de regelmaat van een klok komt het in en rond de Gazastrook tot schietpartijen over en weer tussen het Israëlische leger en de radicale moslimmilities zoals Hamas en Islamitische Jihad die het in Gaza voor het zeggen hebben.
Eerst even de cijfers: in de Gazastrook wonen iets meer dan 1,8 miljoen Palestijnen op een oppervlakte van 363 vierkante kilometer, of ongeveer 40 kilometer lang en 6 tot 8 kilometer breed. Die smalle strook ligt geprangd tussen Israël en de Middellandse Zee met een smalle grenslijn met Egypte. Die grensovergangen met Israël en Egypte zijn veelal gesloten uit veiligheidsoverwegingen.
Die blokkade heeft zijn tol: volgens de Israëlische mensenrechtengroep B'Tselem leeft 80% van de inwoners van de Gazastrook op een of andere manier van humanitaire hulp. Driekwart van de bevolking is jonger dan 25 jaar. De werkloosheid bedraagt 44%; in 2000, dus voor de blokkade, was dat iets meer dan 19%. Israël heeft de Gazastrook in 2005 dan wel ontruimd, maar behoudt wel de controle over de grenzen, over de kustwateren en over het luchtruim. Pogingen om de blokkade via de zee te doorbreken, worden steevast verijdeld. (Lees verder onder de foto).
Waar komt de Gazastrook nu vandaan?
De Gazastrook is een creatie van het verdelingsplan dat de Verenigde Naties in november 1947 voor het Britse mandaatgebied Palestina hadden voorgesteld. Dat moest het gebied opsplitsen in een Joodse staat Israël en een Arabische staat Palestina, al naargelang wie waar de meerderheid had.
Het plan was echter meteen achterhaald toen de Britten midden mei 1948 hun Union Jack oprolden, Israël de onafhankelijkheid uitriep en Arabische buurlanden van de weersomstuit Palestina binnenvielen. Niet om er Palestina te helpen, wel om gebied in te palmen. Jordanië hechtte zo het veroverde Oost-Jeruzalem en de Westelijke Jordaanoever aan. Egyptische troepen hadden minder succes: toen in februari 1949 een bestand inging en de frontlijn de "huidige erkende grenzen" werden, behield Egypte enkel een smalle kuststrook tot Gaza-stad.
Dat "Gazastrookje" was beduidend kleiner dan wat het VN -verdelingsplan bepaald had (net zoals de rest van Palestina overigens). Bovendien werd de bevolking in Gaza plots aangevuld met honderdduizenden Palestijnse vluchtelingen uit wat Israël geworden was. Die konden nergens naartoe, het Egyptische militaire bestuur liet hen niet toe naar Egypte of andere Arabische landen te gaan. De kiem van de overbevolking en armoede in Gaza was gelegd. (Meer onder de kaart).
Luis in de pels van Israël
Gaza was toen al de uitvalsbasis voor aanvallen van Palestijnse "fedayeen" naar Israël. Tijdens de Suezoorlog van 1956 liep Israël Gaza en de Sinaï onder de voet om het onder internationale druk een jaar later terug te geven aan Egypte. Tien jaar later kwam Gaza na de Zesdaagse Oorlog van juni 1967 opnieuw onder Israëlische bezetting. Dit keer bleef dat lang duren en werden er Joodse kolonies opgericht.
Door het vredesproces van Oslo kreeg de Palestijnse Autoriteit (lees: de Fatah van Yasser Arafat) de controle over Gaza-stad, al bleven er 8.500 Joodse kolonisten in de strook wonen tot die in 2005 door Israël gedwongen werden geëvacueerd. Officieel kwam daarmee een eind aan de Israëlische bezetting van de Gazastrook, maar niet aan het isolement.
Toen de extreme moslimgroep Hamas in 2007 de Fatah verjoeg uit de Gazastrook en daar een alternatieve regering oprichtte, legde Israël het gebied een blokkade op. Hamas en Jihad maakten van Gaza een uitvalsbasis voor alsmaar verder reikende raketten die nu ook Israëlische steden als Asqelon en Ashdod kunnen bereiken. In 2008, 2012 en 2014 kwam het telkens tot oorlogen tussen Israël en Hamas met luchtbombardementen, raketaanvallen, duizenden doden tot gevolg.
Hamas heeft nog een ander probleem: ook Egypte beschouwt Hamas in Gaza als een aftakking van de extremistische terreurgroepen waarmee het regime van president Abdul Fattah al-Sisi in eigen land mee in de clinch gaat en blokkeert dus ook die ene uitweg uit Gaza die Israël niet controleert.
Na tien jaar blokkade en drie oorlogen tussen Israël en Hamas in Gaza dreigt die strook volgens de VN-ontwikkelingsorganisatie UNCTAD tegen 2020 "onleefbaar te worden". Volgens de Palestijnen is dat echter nu al het geval. Dat de situatie om de haverklap ontploft, verrast dan ook niemand, maar ook extreme groepen zoals Hamas en Jihad kunnen hun handen niet in onschuld wassen als ze Gaza tot frontlijn tegen Israël maken.
