Joël De Ceulaer antwoordt Maarten Boudry: "Het gaat niet om IS-ouders, het gaat om IS-kinderen"

Het vervulde mij met vreugde te mogen lezen dat filosoof Maarten Boudry zijn revolver uit de holster heeft gehaald om enkele gaten te schieten in het essay dat ik dit weekend schreef over de afbraak van de rechtsstaat in westerse liberale democratieën. Scherpe kritiek die niet de man maar de bal speelt, is zeldzaam en moet worden gekoesterd. Alleen moet ik vaststellen dat Boudry niet verder komt dan een paar schampschoten.

Eerst misschien toegeven dat hij wel mijn zwakke plek gevonden heeft: ik ben inderdaad een vooruitgangsoptimist en heb een hekel aan doemdenkers – ik geloof niet dat de klimaatverandering per se apocalyptische gevolgen zal hebben, ik ben niet bang dat robots ons straks tot slaven zullen maken en ik denk niet bij elk nieuw virus dat er een pandemie gaat uitbreken. Waarom ben ik vandaag dan toch zo pessimistisch over de staat van onze liberale democratie? Dat is een goede vraag.

Een mogelijk antwoord is dit: ik geloof sterk in de producten van de menselijke ratio, ik heb vertrouwen in de kracht van wetenschap en technologie en ik ga ervan uit dat we de grenzen van de menselijke vindingrijkheid nog lang niet hebben bereikt. Tegelijk weet ik ook dat politiek weinig met ratio te maken heeft, en dat de menselijke aard de voorbije millennia niet is veranderd. In de verkeerde omstandigheden is de mens tot veel onheil in staat. Dat is geen doemdenken, maar nuchter realisme dat door de geschiedenis – van Holocaust over ex-Joegoslavië tot Rwanda – al vaak is bevestigd.

Denkfout

Dus ja, ik ben – ofschoon niet tot doemdenken geneigd – wel bezorgd over de aanval op de rechtsstaat zoals die zich vandaag voor onze ogen voltrekt. Ik denk dat Boudry dat ook wel zou zien, mocht hij zich in zijn reactie niet tot Vlaanderen hebben beperkt, maar ál mijn voorbeelden hebben besproken, van de VS over Oostenrijk en Israël tot Italië en Hongarije. Ik meen mij te herinneren dat Boudry zélf nog in Boedapest heeft betoogd tegen het illiberale beleid van Viktor Orbán. Het is geen toeval dat de term ‘illiberale democratie’ – democratie met afnemend respect voor rechtsstaat – zo in opmars is. Dat komt namelijk omdat de rechtsstaat en individuele vrijheden onder druk staan in heel wat oude liberale democratieën. Dat punt wilde ik maken. Dat maakt mij bezorgd.

Dan, wat betreft de kritiek van Boudry op twee van mijn Belgische voorbeelden. Het voorstel van Hendrik Bogaert om een totalitair hoofddoekverbod uit te vaardigen noemt hij ‘onnozel en ongrondwettelijk’. En inderdaad: als een mainstreampoliticus zoiets al voorstelt, laat dat het ergste vrezen voor de zorg waarmee politici over de rechtsstaat denken. My point exactly!

Maar de grote denkfout van Boudry zit in zijn reactie op mijn verontwaardiging over het feit dat we geen kleuters uit IS-gebied willen repatriëren. Hij vindt dat ouders die ooit naar IS trokken en nu om die repatriëring vragen, niet moeten komen ‘klagen en huilen’. Lees: ze hebben het zelf gezocht. Voor de ouders klopt die redenering inderdaad. Maar het gáát niet over die ouders, het gaat over kinderen: baby’s, peuters en kleuters. Die hebben helemaal níéts zelf gezocht. En dat een rechter vindt dat België niet verplicht is om hen terug te halen, betekent niet dat België dat niet mag. Ik vind dat het België zou sieren om dat wel te doen.

Mag ik Boudry – die beweert dat ik racisme zie waar geen racisme te bespeuren is – een gedachte-experiment voorleggen? Beeld u in dat een politicus van een hier nu even niet nader te noemen rechtse partij een tweejarig kind heeft uit een relatie die afgesprongen is. En dat de moeder van dat kind zich heeft bekeerd tot IS en met haar nieuwe vriend, én de tweejarige peuter, naar IS-gebied is getrokken. Zou een vraag tot repatriëring dan ook worden weggewuifd? En wat heeft dat kind dat andere IS-kinderen niet hebben?

In een liberale democratie is ieder individu evenveel waard.