Romeo Castellucci belooft onvergetelijke 'Die Zauberflöte' in Brussel

Als zoon van een mijnwerker die naar België trok om de kost te verdienen, was Castellucci niet voorbestemd voor de kunst. "Ik ben in de kunstgeschiedenis getuimeld", vertelt hij. "Als jongen was ik een nietsnut. Ik liep door de straten van Cesena en had geen idee wat ik zou willen doen. Op een dag, kort na de dood van mijn vader, zag ik op de keukentafel een boek liggen over kunstgeschiedenis. Mijn zus, die in Bologna studeerde, had dat meegebracht. Ik heb het opengeslagen en dat moment was als een bliksemslag."

De volgende dag heeft Castellucci zijn leven veranderd. "Ik deed andere kleren aan, begon anders te eten, ben van school veranderd, en verhuisd naar Bologna. Daar hebben buitengewone professoren en kunstenaars mij naar het kunstenaarschap geduwd."

Ook later waren er altijd weer mensen die hem kansen gaven: van de schilderkunst naar de performance, van de performance naar het theater, van het theater naar de opera. "De eerste keer dat ik muziektheater deed, was dankzij Frie Leysen in het Kunstenfestivaldesarts. Zij heeft mij Il Combattimento di Tancredi e Clorinda van Monteverdi aangeboden. Later kwam dan Peter De Caluwe met Parsifal. Een onmogelijke opdracht, dacht ik. Maar als het toch al een ramp is, wat houdt je dan nog tegen? Idem nu voor Die Zauberflöte: ook daar schuilt het ongeluk in een klein hoekje."

Symmetrie en terreur

Die Zauberflöte is midden in de Franse Revolutie geschreven, of juister: midden in de Terreur of het zogenaamde Schrikbewind. Na Mozarts dood schreef Goethe, precies uit teleurstelling over de verwording van de revolutie na de Terreur, er een vervolg op. Goethe vond er geen componist voor, maar de tekst is bewaard gebleven. Ook die vormt een inspiratiebron voor Castellucci, omwille van zijn pessimisme.

"Het is de schaduw van de Verlichting. Hoe kun je leven in een wereld zonder schaduw, zoals Sarastro die voorhoudt? Wat betekent het 'gezuiverd te zijn'? Dat is pas terreur. Voor die zuiverheid heeft men vele mensen gedood. Nu nog steeds trouwens."

Castellucci gaat uit van de consequente tweedeling en symmetrie - "als een in tweeën gesneden appel" - van Mozarts opera. Hij schrapt de gesproken dialogen en behoudt het skelet of, zoals hijzelf zegt, "de grote confrontaties en culturele debatten, die ontstaan zijn in de grotten; het donkere, vrouwelijke principe tegen het patriarchale licht".

In het tweede bedrijf wordt de toeschouwer geconfronteerd met het echte, het reële. Daartoe doet Castellucci een beroep op gewone mensen. Hij weigert te preciseren welke en wat zij zullen doen, maar zegt wel dat "zij er zijn om het leven binnen te brengen in de voorstelling, als schandaal, als verstoring van de orde".

Wil de kunstenaar choqueren? "Ik geloof niet in woorden als 'choquerend' of 'provocerend'. Ik geloof wel in het schandaal, in de oorspronkelijke betekenis van het Griekse woord 'skandalon', struikelblok. De hele kunstgeschiedenis is een struikelblok, een schandaal. Als je voorbij het struikelblok bent, stap je anders. Een theaterervaring is niet iets wat je consumeert, je neemt ze mee naar huis. Je doet er iets mee, misschien een week later. Je past ze in in je leven."

Theater is wreed, zegt Castellucci, "maar die wreedheid kan schuilgaan achter een boeket bloemen. Bloemen kunnen gifhaken hebben. Ik geloof in vergif. In het theater heb je altijd een druppel vergif nodig."

Vergif bij Mozart, vindt de Italiaan dat niet erg vergezocht? Toch niet, zegt Castellucci: "Mozart is héél giftig! Net als Wagner. Verborgen, dat wel. Maar er zijn in de Toverfluit momenten van een magnifieke droefenis. En de dood is constant aanwezig. Soms heb ik het gevoel een requiem te horen."

Die Zauberflöte loopt van 18 september tot 4 oktober in de Munt. demunt.be