Dump toch die foodbox: warm pleidooi voor meer chaos in de keuken

Nog niet zo heel lang geleden was mijn avondeten een vrij geïmproviseerde aangelegenheid. Mijn vriendin en ik aten nooit voor 19 uur, vaak later, soms helemaal niet. Veel bami, pasta, een enkele salade, kant-en-klare pizza uit de oven, een of twee keer per week bestellen, hebben we nog brood, ja mooi, dan eten we dat. Dagelijks boodschappen doen, het liefst zo laat mogelijk; dat werk.

Fast forward naar nu. Naar een leven met twee kinderen in de respectievelijke leeftijds­categorieën ‘ik weet het niet lieverd, soms zijn dingen gewoon zoals ze zijn en is er niet een waarom’ en ‘oh nee, nee, laat dat maar staan, nee, nee, niet doen, NEE, hè godverdomme’.

Elke avond staat het eten om stipt 18 uur op tafel, om enkele minuten later deels in onze magen, deels verspreid over de vloer te eindigen. Ik kook elke avond, zo is de rolverdeling geleidelijk en organisch ontstaan. Ik doe ook de inkopen voor het eten. Omdat dat handig is, maar ook omdat mijn vriendin de neiging heeft altijd wel één cruciaal ingrediënt te vergeten of te vervangen door een ander ingrediënt waarvan zij denkt dat het wel prima is, terwijl het helemaal niet prima is. Maar dat is weer een heel ander verhaal.

Hoe dan ook, het betekent dat ik een vrij groot deel van mijn dag (ik ben freelancer) kwijt ben aan het verzorgen van de avondmaaltijd. De dinerdeadline van 18 uur (ik heb een tijdje geprobeerd eerst voor de kinderen te koken en daarna voor onszelf, maar dat was helemaal geen doen) plus het streven vers te koken, gaan doorgaans gepaard met de nodige haast, het daaruit voortvloeiende gevloek en de bijhorende puinhoop in de keuken.

Dus toen ik een paar weken geleden een mailtje van mijn opdrachtgever kreeg met de vraag of ik geen oren zou hebben naar ‘snel en georganiseerd boodschappen doen en koken’, en dat het ook nog lekker is en dat het hele gezin met een glimlach aan tafel zit, en de zon begint te schijnen en de violen klinken’, begon mijn hart sneller te kloppen. Het enige wat ik ­volgens de afzender hoefde te doen, was het boek The 4-Hour Chef uit 2012 lezen en mijn bevindingen vervolgens opschrijven.

Dat boek is van dezelfde auteur als het beroemde The 4-Hour Work Week (2011), waarin wordt betoogd dat we veel efficiënter kunnen werken en rijker kunnen worden (de ondertitel is: ‘Ontsnap aan 9 tot 5, woon waar je wilt en word ook een nieuwe rijke’) en The 4-Hour Body (‘Een ongewone gids voor snel vetverlies, ongelooflijke seks en bovenmenselijkheid’). Auteur Timothy Ferriss is gastdocent aan Princeton University, spreekt zes talen, is wereldrecordhouder tangodansen en nationaal kampioen Chinees kickboxen. Hij is tevens de god van Efficiëntie en Multifunctionaliteit.

Controle uit chaos

In The 4-Hour Chef belooft Ferriss me te leren ‘koken als een pro’ en zelfvoorzienend te zijn, met als doel ‘in de keuken en in het leven: controle uit chaos te ontworstelen; je een regisseur in plaats van acteur te voelen en misschien iets groters dan jezelf te creëren’.

Natuurlijk wil ik dat. Wie wil dat niet? Koning van de keuken, en dat in vier uur. Volgens Ferriss is het niet nodig om het hele boek à 672 pagina’s van voor naar achteren te lezen, maar volstaat het gedeelte ‘Huishoudelijk’ om ‘alle fundamentele bouwblokken van de koksschool’ in vier uur tijd voorgeschoteld te krijgen. Goed, daar gaan we.

Nadat hij een aantal basisregels (‘maak er een spel van’, ‘maak er een wedstrijdje van’) en basisingrediënten heeft behandeld (extreem goede EVOO – Extra Virgin Olive Oil – knoflook, Maldon zeezoutvlokken) en wat ‘topgereedschap’ (chirurgische doeken, een mobiele inductieplaat, een Big Green Egg barbecue), volgt het eerste recept: langzaam gegaarde lamsbout in tomatensaus. Elke stap wordt door Ferriss uitgebreid en geduldig uitgelegd. Tussendoor laat hij zien hoe je een mes goed vasthoudt en waarom het loont vlees langzaam te laten garen.

Vervolgens: een simpel maar lekker recept voor roerei. Ferriss geeft theesuggesties bij de gerechten, en legt uit hoe je elk gerecht kunt uitbreiden met een paar extra handelingen en ingrediënten. Alles is slow carb (langzame koolhydraten), dus verantwoord; van de kokos-bloemkool-currypuree tot de wijnsuggesties. En de tips, zoals waarom je een koekenpan niet moet schudden tijdens het bakken of hoe je een avocado snel rijp laat worden (steek hem in een papieren zak!), zijn waardevol.

Maar tijdens het doorbladeren van al die pagina’s vol tips en tricks hoe ik de ultieme definitieve chef word en de rest van mijn leven applaus ontvang overal waar ik een ui snijd, bekroop me een zekere weerstand. Een weerstand die het won van het aanstekelijke enthousiasme van Ferriss. De weerstand ­veranderde in irritatie, en die irritatie won het weer van de nieuwsgierigheid. Wil ik dit wel? Nee, dit wil ik helemaal niet.

Almaar toenemende luiheid

Ik wil niet weten welke wijnen in een slow-carbdieet passen, hoe ik mijn seksdrive na het eten kan optimaliseren; ik hoef geen inspirerende quotes bij elk hoofdstuk en ook geen tips hoe ik met dinergasten moet omgaan. Ik wil geen perfectie, geen optimalisatie. De verzwegen boodschap in een boek als The 4-Hour Chef is: koken is gedoe, het is moeilijk en het is vervelend, maar als je dit en dit doet heb je nooit meer gedoe en verandert je leven voorgoed.

Een andere, maar tegelijkertijd niet zo heel verschillende boodschap hebben aanbieders van maaltijdboxen als Marley Spoon, HelloFresh of Smartmat, waarbij je voedselpakketten krijgt thuisbezorgd met de ingrediënten en recepten voor een bepaald aantal maaltijden. Geen zin om te koken? Geen inspiratie? Geen probleem!

‘Een ambitieuze carrière combineren met een actief sociaal leven vraagt om slimme oplossingen om je tijd zo efficiënt mogelijk in te delen’, staat op de website van een leverancier. En: ‘Laat ons voor je koken en bespaar tot wel 7 uur per week!’ Marley Spoon gaat er prat op dat ze het zoeken naar recepten en ‘de stress van boodschappen doen’ wegnemen, net als HelloFresh: ‘Wij bedenken de recepten en doen de boodschappen’.

Het zijn diensten die slim inspelen op de behoeften van het moderne leven. Maar je zou ook kunnen zeggen dat ze parasiteren op de zogenaamde complexiteit van het creatieve en voorbereidende proces van koken; namelijk het bedenken van wat je gaat eten en van de ingrediënten die je daarvoor moet kopen. Ze spelen vooral in op de almaar toenemende luiheid van de consument. Niet meer bedenken wat je hoeft te koken, geen boodschappen meer doen, in vijf minuten je eten op tafel.

Het probleem met de maaltijdboxen en The 4-Hour Chefs van deze wereld is dat ze doen alsof koken, het avondeten bereiden, iets problematisch is. Ze proberen koken in hetzelfde optimalisatieharnas te krijgen waar de rest van ons leven al in geperst is: alles moet efficiënter, gemakkelijker en sneller. Zodat we aan het eind van de dag nog meer tijd overhouden om naar onze telefoons te staren.

En inderdaad, ook koken kan efficiënter, makkelijker en sneller. Het kan. Maar moet je het ook wíllen? Ja, het kost tijd en moeite om te bedenken wat je gaat eten, het kost tijd en moeite om boodschappen te doen en het kost tijd en moeite om te koken. “Het is misschien niet de efficiëntste manier om onze tijd te gebruiken”, zei journalist Michael Pollan in zijn prachtige documentairereeks Cooked over het ritueel van koken. “Maar toch is het mooi. Bestaat er een handeling zo onzelfzuchtig, een arbeid zo intiem, tijd zo goed besteed, als iets lekkers en voedzaams bereiden voor de mensen die je liefhebt?”

Onzelfzuchtig

Je hoeft geen 4-Hour Chef te zijn om goed te kunnen koken en je bent niet overgeleverd aan dure maaltijdboxen (20 euro per ­maaltijd, kom op zeg) om lekker eten op tafel te kunnen zetten. Je hoeft alleen maar bereid te zijn wat moeite te doen, af en toe een goed kookboek open te slaan, af en toe een foodblog te bezoeken, je op Instagram te vergapen of hier en daar een receptje uit te knippen. Ga eens naar de markt, koop wat vers is en haal de ingrediënten door de zoekmachines van Epicurious of The New York Times Cooking.

Als je geen zin hebt om te koken, máák je maar zin. Als je geen tijd hebt, máák je maar tijd. De beloning is altijd groter dan de investering. Het cliché dat de reis belangrijker is dan de bestemming gaat ook op voor koken. Klungel, rommel, rotzooi, verkwist, vloek, tier, smijt, kwak, mors, hak, wanhoop en geniet. Doe het alleen, met vrienden of samen met je kinderen. Maak er een ­puinhoop van. Wees niet bang voor mislukking.

En wat je ook doet, wees vooral niet efficiënt.