Voorstel Europese green deal gewikt en gewogen: “Mogelijk ongezien keerpunt”

Hoe zwaar weegt de Verklaring van Graz?

De betrokken ministers geven in zo’n verklaring de marsrichting aan die zij willen uitgaan. Maar voor het maken van de wetten zijn de Europese Commissie en het Europees Parlement, en dus de lidstaten, aan zet. Wel valt op dat de EU-commissaris voor Klimaatactie en Energie in Graz mee aan tafel zat.  

Hoe concreet is het plan?

Het is een intentieverklaring met de belangrijkste principes voor groene mobiliteit, geen in detail uitgewerkt plan. Het voornemen voertuigen die weinig tot niets uitstoten versneld in te voeren staat erin, de exacte manieren om daartoe te komen niet. Het principe dat mobiliteitsbeleid zodanig moet worden opgesteld dat we de doelen van het Klimaatakkoord van Parijs halen staat erin, hoe lidstaten dat exact moeten doen niet.

Sommige punten zijn wel concreet, zoals het voorstel om tegen 2021 een nieuwe, overkoepelende wetgeving op te stellen die een grote transformatie van de Europese mobiliteit mogelijk moet maken. Ook de intentie om in budgetten voor infrastructuurwerken die de EU deels sponsort rekening te houden met de gezondheidswinst van ‘actieve’ mobiliteit (te voet gaan en fietsen) en het voornemen Europese fondsen te heroriënteren richting groene mobiliteit zijn enkele van de meer concrete punten.

Wat vinden milieuorganisaties?

Die zijn voor hun doen opmerkelijk enthousiast. Zo maakt het European Environmental Bureau, de grootste Europese koepelorganisatie van milieu-ngo’s, gewag van een potentieel ongezien keerpunt.

“De ministers doen hier voor het eerst en in sterke bewoordingen beloftes voor een Europese green deal”, zegt Margherita Tolotto, beleidsmedewerker bij het EEB. “Het is fantastisch dat ze nu erkennen dat actieve mobiliteit goed is voor de gezondheid en de lucht die we inademen en ook de CO₂-uitstoot doet dalen. Het voorstel voor nieuwe wetten tegen 2021 is erg belangrijk, net zoals het feit dat deze tekst veel verder gaat dan enkel versneld veel meer elektrische auto’s invoeren. 

“De ministers willen steden anders inrichten zodat je te voet, met de fiets of met het openbaar vervoer verplaatsen de meest logische keuze is. Dat de gezondheidswinst van actieve mobiliteit in rekening wordt gebracht bij de verdeling van fondsen, betekent dat bijvoorbeeld fietsinfrastructuur veel makkelijker fondsen kan krijgen.”

Ook Laurien Spruyt, expert mobiliteit bij Bond Beter Leefmilieu, zegt: “Wij juichen vooral toe dat er voluit wordt ingezet op levenskwaliteit doordat fietsers, voetgangers en openbaar vervoer hier duidelijk voorrang krijgen, wat het leven in de stad een pak gezonder en aangenamer maakt.”

Wat is de belangrijkste kritiek?

Dat de verklaring veel te vaag is over een essentieel punt: de CO₂-normen voor voertuigen. “De olifant in de kamer is dat er in de tekst geen verwijzing staat naar strengere standaarden die al voor 2030 nodig zijn, enkel de oproep ‘verdere regelgeving voor voertuigen na 2030 te ontwikkelen”, zegt Tolotto.

Parlementslid Kathleen Van Brempt (sp.a), is op dat punt veel scherper. In een tweet zet ze de hele verklaring weg als ‘veel blabla, weinig boemboem’ en eerder een schuldbekentenis, “want ondertussen blokkeren diezelfde ministers het noodzakelijke verstrengen voor de CO₂-normen voor nieuwe wagens”.

Wat zijn de valkuilen?

In theorie kunnen de ministers later nog van mening veranderen. “Maar met de huidige woede bij de burger over luchtvervuiling en de duidelijke voordelen die een omwenteling biedt, zou dat ons toch wel heel erg verrassen”, zegt Tolotto.

Bart Staes (Groen) acht de verklaring erg goed, maar ook makkelijk. “We zien een groeiende discrepantie tussen dit soort beleidsdocumenten en daadwerkelijke politieke besluiten. We zullen dit dus maar wat graag gebruiken om de regeringen te confronteren met hun eigen woorden.”