“1 op 4 Europeanen stemt op populistische partij”

De conclusies komen uit een analyse van hoe populistische partijen het de afgelopen twee decennia deden tijdens de verkiezingen in 31 landen. Aan het onderzoek onder leiding van Matthijs Rooduijn – een politiek socioloog aan de universiteit van Amsterdam – werkten in totaal meer dan 30 politieke wetenschappers mee.

Waar de populisten 20 jaar geleden nog een marginaal fenomeen waren met amper 7 procent van de stemmen, blijkt nu een kwart van de Europeanen voor zulke partijen te stemmen en die zijn zowel aan de linkerkant als aan de rechterkant van het politieke spectrum te vinden.


In sommige landen zitten ze zelfs in de regering, denk maar aan de rechtse populisten Viktor Orbán in Hongarije en Matteo Salvini in Italië. Griekenland is het enige land waar een links-populistische partij een zitje in de regering wist te verzilveren.


Volgens Cas Mudde, een professor in internationale zaken aan de universiteit van Georgia, zijn er drie belangrijke oorzaken voor de opgang van het populisme in Europa. “De financiële crisis van 2008 en de recessie die daarop volgde, versterkte enkele links-populistische partijen in het zuiden. De vluchtelingencrisis in 2015 was een katalysator voor het rechts-populisme. En ook de transformatie van non-populistische partijen in populistische was een opmerkelijk fenomeen, zoals bij het rechtse Recht en Rechtvaardigheid in Polen.”

“Het succes van de populisten ligt voor een belangrijk deel in hun vermogen om de kiezers ervan te overtuigen dat ze niet tot het traditionele politieke establishment en ‘corrupte’ elites behoren”, vult Claudia Alvares van de Universidade Lusófona in Lissabon aan. “Ook sociale media spelen een rol, omdat hun algoritmes afwijkende boodschappen belonen en emoties – en dus ook de boosheid van de populisten – aanwakkeren.”

Toch moeten de resultaten ook genuanceerd worden, zo klinkt het. In België bijvoorbeeld ging het Vlaams Belang dan wel vooruit in de recentste verkiezingen, de vier voorgaande verloor de partij terrein. En populistische partijen die in de regering geraken, hebben het ook vaak moeilijk.

Ze zien hun aanhang ook vrijwel meteen fors slinken. De ‘Ware Finnen’ bijvoorbeeld kwamen in 2015 in de regering, maar splitste in tweeën. Waar de originele partij nog 17,5 procent van de stemmen haalde, hebben de twee opvolgers samen maar 11,5 procent meer. Syriza in Griekenland ging van 36 procent in 2015 naar 26 procent. En ook Ukip in Groot-Brittannië zag zijn aanhang fors slinken sinds het referendum over de brexit.