Hoe de IS-kinderen en -vrouwen terugbrengen naar ons land? Enkele praktische bedenkingen
Sinds het begin van de oorlog ben ik elk jaar naar Syrië getrokken. Ik bracht verslag uit, vanuit regeringsgebied én vanuit rebellengebied. Vorig jaar nog bezocht ik voor een tweede keer de vluchtelingenkampen in het noorden van Syrië waar de Belgische IS-vrouwen en hun kinderen worden vastgehouden. Een Belgische rechter bepaalt nu dat de overheid die moeders samen met hun kinderen moet terugbrengen. Maar hoe moet dat dan, binnen de veertig dagen?
De lange weg naar kamp Al-Hol (Syrië)
De rechter oordeelt dat het veilig terugbrengen mogelijk is, "aangezien hulpverleners en journalisten het kamp bezocht hebben". Reizen naar het noorden van Syrië is inderdaad niet onmogelijk voor journalisten. Ik heb het zelf genoeg gedaan. In 2014 liet ik me voor 100 dollar onder de prikkeldraad vanuit Turkije naar Syrië smokkelen. Twee jonge herderskinderen brachten ons in het holst van de nacht naar de prikkeldraad. Die anderhalve kilometer in het duister rennen, terwijl in de verte schoten te horen waren, zijn bij de langste meters die ik ooit gelopen heb.
Vandaag kan de oversteek via het noorden van Irak, via de Tigris. Maar het vergt tijd, geld én de juiste contacten om Irak te mogen verlaten én Rojava, het noorden van Syrië binnen te raken. Journalisten maken daarbij gebruik van een netwerk van lokale fixers die de juiste contacten hebben.
Is waar een wil is, wel een weg?
De vraag stelt zich of Belgische diplomaten of officiële vertegenwoordigers zomaar via het noorden van Irak naar Syrië kunnen gaan? De officiële regering van president Bashar al-Assad erkent de Koerdische autonome regio niet. Ons land heeft bovendien geen diplomatieke vertegenwoordiging meer in Syrië en Irak. Journalisten, en hulpverleners in hun zog, genieten wat dat betreft een vrijheid die diplomaten niet hebben.
Het is niet omdat journalisten ergens geraken, dat het er de facto veilig is
Bovendien is ook vandaag reizen in het noorden van Syrië niet zonder risico, aangezien er geregeld aanslagen zijn. Als de rechter oordeelt dat het er veilig is "omdat hulpverleners en journalisten" er geraken, dan stel ik daar vragen bij. De voorbije jaren trok ik geregeld naar conflictgebieden. Ik werd daarbij drie keer beschoten en raakte betrokken in één mortieraanval, waarbij zeker negen mensen om het leven kwamen. Het is niet omdat verslaggevers van conflictgebieden of hulpverleners ergens raken, dat zo’n gebied de facto veilig is.
De Iraakse connectie
De IS-vrouwen met hun kinderen rechtstreeks de grens met Turkije laten oversteken, is niet haalbaar. Vorig jaar al zag ik hoe Turkije een honderden kilometers lange betonnen muur heeft opgetrokken aan de grens met Syrië. Alleen voor militaire operaties van het Turkse leger gaan de poorten af en toe open.
Een andere optie is via buurland Irak. Eventueel kunnen de IS-vrouwen en hun kinderen naar de grens worden gebracht? Wellicht wel. Al zullen ook dan onderhandelingen moeten worden gevoerd met de Koerden. In dat geval zullen militairen van de ADIV, de militaire inlichtingendienst, worden ingeschakeld, aangezien zij al contacten ter plekke hebben en een mandaat kunnen krijgen om daar op het terrein te gaan.
(Lees voort onder de kaart.)
Aangezien er geen ambassade meer is in Irak zou ons land wel een diplomaat kunnen opsturen en die voorzien van de juiste papieren (en controlemechanismen?) om hen begeleid door Belgische militairen naar de Iraaks-Syrische grens te laten trekken. Belgische militairen zijn al actief in het noorden van Irak, bij Erbil.
Zo’n Belgisch konvooi zou er dan voor moeten zorgen dat ze niet via wegen rijden onder controle van de verschillende Iraanse milities die grote delen van het noorden van Irak onder controle hebben.
Iedereen mee?
Volgens de rechter moeten ook de (veroordeelde) IS-moeders mee worden gerepatrieerd, omdat de regering anders zou meewerken aan het scheiden van moeder en kind, wat ingaat tegen al erkende rechtspraak.
De rechter oordeelt dat alleen de kinderen overbrengen onmenselijk en vernederend is voor de kinderen. Wat als een eerder dood gewaande IS-vader zich aandient? Verschillende Belgische IS-strijders zijn dood verklaard om nadien weer levend en wel op te duiken. Kan, of moet die, op die juridische basis, dan ook mee?
De Nederlandse Veiligheidsdienst AIVD waarschuwde eerder dit jaar al dat de overgebleven IS-moeders in de Syrische en Iraakse kampen een mogelijke gevaar betekenen bij terugkeer. Het gaat vaak om geharde IS-vrouwen die onder meer alleen al door hun status als oorlogsweduwe rekruteringskracht uitoefenen op jongeren, aldus de AIVD. In het buitenland zijn er verschillende gevallen waar de opgroeiende kinderen of IS-vrouwen na hun vrijlating nog steeds de gewapende strijd aanhingen. Volgens Gerrit Loots, de kinderarts en psycholoog die meereisde en de kinderen kort onderzocht, is integratie van de kinderen en hun moeders evenwel geen probleem.