“Stem op mij om wie ik ben en wat ik doe”: Joke Schauvliege na het ontslag

Niet eens vier weken geleden is het dat Joke Schauvliege ontslag nam als minister van Omgeving, Natuur en Landbouw. Voor een publiek van boeren had ze de klimaatspijbelaars afgedaan als een complot, op gezag van de Staatsveiligheid nog wel. Dat bleek zo niet een hele leugen, dan toch hooguit een halve waarheid. Tranen met tuiten begeleidden haar exit van het politieke toneel. Fin de carrière, dachten sommigen. Maar dan kennen ze Schauvliege niet. Veerkrachtiger dan bamboe is ze. "Enorm veel mensen zeggen mij: 'Niet opgeven, Joke. Doorgaan!' Dat doet deugd." En de boerin, ze ploegde voort.

Hoe gaat het met u?

"Met mij gaat het redelijk, dank u. Het zijn geen gemakkelijke weken geweest. Ik heb echt wel een klap gekregen. Wat er is gebeurd, heeft mij doen nadenken. Ik ben 49. Ik heb serieus getwijfeld of het geen tijd was om iets heel anders te gaan doen. Maar ik doé dit graag. Mijn engagement is intact en mijn passie ongeschonden. Ik heb de knop omgedraaid, maar de ene dag is de andere niet. Ik steek niet weg dat ik af en toe nog een dip heb."

Wat is dat, een dip?

"Het is niet niets, wat ik heb meegemaakt. Het verloopt in fasen. Eerst is er het verdriet. Ontslag nemen, je beleid moeten opgeven op een moment dat alleen de finishing touch nog ontbreekt: dat is toch een beetje alsof je een kind afgeeft. Daarna komt de boosheid. Het gevoel dat je beter verdiende dan dit. Vervolgens probeer je dat allemaal een plaats te geven. Het is een rouwproces waar je doorheen moet. In sneltreinvaart, bovendien. Voor de verwerking van wat me is overkomen, waren een paar weken extra welkom geweest, maar op 26 mei zijn er verkiezingen. De lijstvorming kon niet wachten. De partij wou graag dat ik de onze zou trekken, zoals voorzien. Ik moest dus snel beslissen. Dat heeft het voordeel dat je niet te lang kunt piekeren."

Het heeft ook een nadeel: dat u te snel dreigt terug te keren. Of glijdt dit zo vlot van u af, dat u na dik drie weken alweer klaar bent voor een slopende campagne?

"Nee, dit glijdt niet van mij af. Wat er is gebeurd en hoe dat is gebeurd, dat blijft aan mij kleven. Maar het is geen wrok of geen rancune die blijft hangen. Ik heb het omgezet in positieve energie. Ik ben strijdvaardig. Ik richt mij op wat komt, niet op wat geweest is."

Dat is een rationele keuze. Het leek nochtans alsof dat ontslag de genadeklap voor uw loopbaan op het hoogste niveau was geweest. Een emotionele uppercut.

"Dat was het ook. Ik ben gecrasht. Maar ik ben een weerbaar mens. En ik heb nog nooit zo veel steun gevoeld als na mijn ontslag. Niet alleen in mijn eigen partij, trouwens. Gwendolyn Rutten (Open Vld) heeft me een bemoedigend bericht gestuurd. Jan Peumans (N-VA) liet me bloemen bezorgen. En ik vergeet er tientallen. Is er vriendschap mogelijk in de politiek? Misschien niet. Maar er bestaat wel zoiets als menselijkheid. De partij heeft me niet laten vallen, integendeel. Wouter Beke heeft me uitdrukkelijk gevraagd om de Oost-Vlaamse lijst te trekken. Het is niet mijn partij die aan mij heeft getwijfeld. Ik ben het zelf die getwijfeld heb."

Zegt u eens eerlijk hoe lang. Drie minuten of drie seconden?

"Niet drie uur of drie dagen, maar die hele eerste week na mijn ontslag heb ik me afgevraagd of ik wel moest doorgaan. Ja dus, was de conclusie. En als ik ervoor ging, wou ik er volle bak voor gaan. Op kop. Niet als nummer 3 op de lijst of als lijstduwer. Ik heb heel even een stap opzij gezet, maar ik zie niet in waarom ik een stap achteruit zou zetten. Het werk is nooit af, zeker niet als het over milieu en klimaat gaat, maar ik ben trots op wat ik heb verwezenlijkt. Ik ben geen minister meer, maar ik wil dat rapport wel voorleggen aan de kiezer."

Wat als hij u afstraft voor dat beleid? Wat gaat u dan doen?

"Dat zie ik dan nog wel. Mijn horizon strekt tot 26 mei. Niet verder."

U bent er gerust op dat hij u ondanks alles zal belonen, die kiezer?

"Dat beweer ik niet. Ik stel alleen maar vast dat mensen me overal hartelijk en met respect behandelen, waar ik ook kom. Hier thuis in Ertvelde, maar ook in Brussel. En dat ze vinden dat ik te hard ben aangepakt. Ik heb niet de neiging om als een geslagen hond in een hoekje te gaan kruipen, maar je kunt er niet omheen: het is nu al jaren dat er gewoon met scherp wordt geschoten. Niet alleen op mijn beleid, maar ook op mij persoonlijk.”

“Vlaanderen is geen evidente regio als het gaat over natuur en landbouw. Het heeft zijn eigen ruimtelijke wanorde die je niet van vandaag op morgen ordent. Het is dichtbebouwd, er is veel industrie, veel verkeer en dus veel vervuiling. En daartussen moet je zowel de natuur als de landbouw koesteren. Het is niet makkelijk om dat allemaal op een evenwichtige manier te verzoenen, maar dat is wel wat ik heb gedaan, bijna tien jaar lang.”

“Als je dan persoonlijk wordt gepakt op al wat niet zo snel gaat als activisten zouden willen en als je bij elke onschuldige verspreking of boutade wordt voorgesteld als de domste van de bende, dan komt er een moment dat de emmer vol is. Dat hij overloopt. In dit geval: toen ik ook nog eens bedolven werd onder een bombardement van duizenden berichten en mails. Ik ben niet de enige die genoeg heeft van dat soort hardheid. Het is wat zeer veel mensen afkeert van de politiek.”

Maar niet u, als het erop aankomt?

"Nee, ik voel goesting. Politiek is wat ik het liefste doe, nog altijd."

De betonstop moet wachten tot de volgende regering. En met onze waterkwaliteit gaat het de foute richting uit. Zelfs nu u weg bent, blijft het kritiek regenen op het beleid van de Vlaamse regering.

"Ik ga daar niet op in. Met Koen Van den Heuvel (CD&V) is er nu een nieuwe minister. Ik wil niet zijn schoonmoeder zijn. Maar het is niet omdat het voor sommigen altijd te traag zal gaan dat er niets is gebeurd, integendeel. Die betonstop draai je niet meer terug. Er is natuur bijgekomen, niet verdwenen. En de algemene kwaliteit van onze lucht en ons water is verbeterd, niet verslechterd. Mag ik het nog één keer zeggen? Ik zie geen tegenstelling tussen natuur en landbouw. Ik ben altijd de gedreven verzoener van die twee geweest."

Mag ik het nog één keer vragen? Is het wel gezond dat natuur en landbouw in het pakket van dezelfde minister zitten?

"Dat is niet de hamvraag. Ook als je die twee opdeelt, zullen die twee ministers het nog altijd eens moeten worden over een compromis. Alle beslissingen in de regering worden solidair en collectief genomen. Redelijkheid is dan de enige weg. Dat is waar CD&V voor staat."

Wat u fataal is geworden als minister, is niet uw beleid, maar dat u de Staatsveiligheid inriep als bron om de klimaatbetogers weg te zetten als gemanipuleerde burgers.

"Ik ben daar in overdrive gegaan. Te ver. Dat heb ik de dag van mijn ontslag ook gewoon toegegeven."

Wat bezielde u om zoiets uit uw duim te zuigen? Of was het geen botte leugen, maar mag u dat niet zeggen?

"Het was een gerucht. Een gerucht dat ik niet heb gecheckt voor ik het verspreidde op die bijeenkomst bij het Boerensyndicaat. Meer kan ik daar niet over zeggen."

Heeft u inmiddels de Staatsveiligheid al aan de lijn gehad?

"Nee."

Die loze bewering heeft tot uw ontslag geleid. Maar wat mensen zich herinneren, zijn niet uw woorden maar uw tranen. Het is niet uw loslippigheid bij de boeren die u heeft doen schreien, wel het sms- en mailbombardement van Act for Climate Justice. Heeft u de initiatiefnemer nog gehoord?

"Nee. Ik zit niet op zijn excuses te wachten."

Het is wel die gast die u gekraakt heeft.

"Het was de spreekwoordelijke druppel. Ik stond al weken onder zware druk. Dit was er te veel aan."

Moest u daar niet tegen kunnen? Een sympathieke actie was het niet, maar wat is er mis mee dat burgers massaal hun ongenoegen uiten op een nummer dat openlijk beschikbaar is? Er zijn landen waar burgers het beleid fysiek bombarderen, niet digitaal.

"Met drie weken afstand klopt uw redenering, ja. Zo zie ik dat ook vandaag. Maar toen was mijn weerstand al afgebot en heb ik dat heel anders beleefd. Ik kan veel hebben. Ik ben echt niet het type dat omwaait bij de eerste storm. Maar als je al onder grote druk staat en er volgt plots een lading vijandige sms'en, genre 'Val dood', dan wordt het te veel. Dan crash je. Een minister is ook maar een mens. Toen ik op die persconferentie aan thuis dacht, welden de tranen op. Al dagen kon ik nog amper communiceren met mijn man, mijn dochter die met griep in bed lag, mijn zoon, mijn ouders. Zij dreigden meegesleurd te worden in mijn job. Dat is pas hard. Ik ben geen ijskonijn."

25 jaar geleden kon niémand communiceren met zijn gezin. Smartphones bestonden niet, ook niet om een griepje te monitoren.

"Nee, maar daar gaat het niet om en de tijden zijn veranderd. Mijn moeder had net een tweede zware operatie ondergaan. Nu denk ik: als je geest fris is, pak je dat nuchterder en efficiënter aan. Maar toen was ik voortdurend bezig met het wissen van mails en berichten, omdat ik door het bos de bomen niet meer zag die er echt toe deden. Zo verwoed dat ik er nekpijn van kreeg. Het waren dan ook vaak persoonlijke berichten. Je kunt zeggen: blokkeer dat dan. Maar zo simpel is dat allemaal niet, als je daar plots mee geconfronteerd wordt. Dan sijpelt dat hoe dan ook naar binnen. De eerste uren denk je: dit valt straks wel plat. Maar het bleef maar duren, bijna een week aan een stuk, met honderden, nee duizenden tegelijk. In mijn mailbox zaten er in 48 uur tijd plots 15.000 boodschappen."

Dan neem je ontslag en dan kom je thuis, 's avonds. 'Hey schat, ik ben geen minister meer. Hey lieverds, mama heeft geweend op tv.'

"Zoiets, ja. Mijn gezin heeft mijn persconferentie live bekeken op de televisie. Inclusief mijn tranen. Het was laat toen ik thuiskwam in Ertvelde. Wat doe je dan? Dan ga je samen een potje zitten huilen. Het was onwezenlijk. Mijn jongste lag al in bed. Ik ben nog even op zijn bed gaan zitten. Grote zorgen maakte die zich niet. Toen ik hem zei dat hij zijn mama de volgende weken vaker bij zich thuis zou hebben, viel hij zelfs vrolijk weer in slaap. Maar mijn dochter van 18, die heeft afgezien. Zij leeft mee met mij. Politiek boeit haar."

Is ze mee gaan betogen voor het klimaat en tegen haar moeder?

"Nee. We laten haar daarin helemaal vrij. Maar ze heeft niet gespijbeld, nee. Ze is goed geïnformeerd, uit de eerste hand. Zij ziet ook wat we al hebben gedaan, niet alleen wat er nog moet gebeuren."

Uw tranen waren niet gepland, maar niettemin welkom. Ze hebben u meteen weer op de kaart gezet als martelares van het klimaat. Rekent u straks op de stem van het medelijden?

"Nee, ik zou niet graag hebben dat mensen uit compassie op mij stemmen. Dat hoeft niet. Ze moeten op mij stemmen omdat ze in mij geloven en omdat ze het eens zijn met het beleid waar ik voor sta. Ik wil afgerekend worden op mijn resultaten. Ik ben daar niet bang voor."

Is het vertrouwen of puur cynisme dat CD&V u weer de lijst laat trekken? Als in: ach, wat maakt het uit dat een minister liegt?

"Ik ervaar dat niet als cynisme. Mijn beleid is meer, mag ik hopen, dan die ene uitschuiver over de Staatsveiligheid."

Misschien zegt uw lijsttrekkerschap ook iets over de bloedarmoede bij CD&V. In verjongen en vernieuwen is Wouter Beke geen held.

"Daar ben ik het niet mee eens. Die vernieuwing is er wel. Veel jongeren zijn op 14 oktober voor het eerst verkozen, lokaal. En we hebben jong talent dat ook op 26 mei verkozen zal raken. Geen van die jongeren heb ik horen vragen: 'Moet die Joke nu weer de lijst trekken?' Integendeel, het is me ook door hen met aandrang gevraagd."

Veel CD&V-jongeren klagen anoniem over de aanpak van hun partij: old school. CD&V dreigt bijna ongemerkt steeds verder af te kalven.

"Ik zie vooral veel jongeren warm lopen voor onze redelijkheid. We leven in tijden van polarisatie, waarin het makkelijker is om te scoren met een extreem standpunt. Maar ik vind niet dat CD&V scherper moet worden omdat alle anderen dat doen."

Nee, maar CD&V moet wel duidelijk zijn. En niet, zoals u, tegelijk de klimaatspijbelaars paaien en bij het Boerensyndicaat gaan vertellen dat het om opgezet spel gaat en dat u fier bent dat u hun belangen al zovele jaren verdedigt. U sprak daar in de wij-vorm.

"Nogmaals, die twee zijn niet onverenigbaar. Als ik voor mensen uit de natuursector ga spreken, voel ik me net zo goed één van hen. Oprecht. Mijn beleid is altijd evenwichtig geweest. Maar ik voel vandaag echt niet meer de behoefte om me daarvoor te verantwoorden."

Is uw ontslag in die zin ook een bevrijding geweest? Dat u geen enkele schijn nog hoog moet houden?

"Het heeft louterend gewerkt, ja. Ik ben onthecht. What you see is what you get. Zo trek ik naar de kiezer. En hoe die ook oordeelt, nadien zal ik altijd aanvaarden dat hij gelijk heeft."