OPINIE. Aalsters burgemeester D’Haese (N-VA) over commotie joodse praalwagen: “Ik weiger brave carnavalvierders te laten wegzetten als antisemieten”

Voor wie er nog aan twijfelde: Aalst is een buitenbeentje. Nergens in Vlaanderen wordt zo enthousiast gebruik gemaakt van bijtende spot, hoekige humor en zelfrelativering. Jaar na jaar weten de Aalsterse carnavalisten op onnavolgbare wijze de draak te steken met de gevestigde machten en slopen zij telkens opnieuw de laatste heilige huisjes - niet altijd tot groot jolijt van zij die geviseerd worden, zo bleek de afgelopen dagen opnieuw. Af en toe valt er iemand, niet per se gehinderd door enige kennis van onze carnavalstradities en volkse gebruiken, van zijn stoel. Eens was dat de UNESCO, toen men meende dat de Holocaust werd gebagatelliseerd - quod non. Deze week was het de beurt aan de Europese Commissie om verontwaardigd te zijn. Helaas hebben zij er niets van begrepen.

Misschien kunnen alle indignados even rustig ademhalen? Relativeren is niet verboden. Want laat ons wel wezen: controversiële thema’s zijn nooit taboe geweest in de jaarlijkse carnavalstoet. Denk maar aan de geruchtmakende parachutemoord: carnavalisten, uitgedost als parachutisten met grote scharen, presenteerden in 2011 een grasmat met daarop een afdruk van het neergestorte slachtoffer. Enkele jaren geleden viseerde een carnavalsgroep een bepaalde politieke partij door te paraderen in SS-uniformen.

Midden jaren negentig choqueerden groepen door deel te nemen gehuld in met Koranverzen bedrukte jurken - het was de tijd van de fatwa die de Iraanse moslimgeestelijke Khomeini over Salman Rushdie en zijn Duivelsverzen had uitgesproken. Men kan redetwisten over de fijnzinnigheid van dit alles, maar of het een reden is om de censuurschaar te hanteren? Driewerf neen. Van onschuldige prikjes tot regelrechte provocaties: in Aalst kan het allemaal, en dat is maar goed ook.

Eén keer in de geschiedenis van het Aalsters carnaval werd vanuit de lokale overheid censuur toegepast. In 1984 werd een groep, op instructie van de toenmalige CVP-burgemeester, manu militari uit de stoet verwijderd omdat ze erotische taferelen demonstreerde. Die demonstratie was vrij expliciet: carnavalisten liepen poedelnaakt door de Aalsterse straten. Ze kregen daarop de twijfelachtige eer van opgelegde censuur vanuit het stadsbestuur. Het is bij die ene keer gebleven. Niet dat er in de loop der tijden niet geprobeerd is om druk uit te oefenen en carnavalisten aan te zetten tot zelfcensuur.

In 2006 voelden de verenigde Arabische ambassadeurs zich gekrenkt: ze schreven een brief naar toenmalig minister-president Yves Leterme waarin ze eisten dat “de schuldigen zouden worden gestraft”. Onze carnavalisten gaven geen krimp. Van alle humoristen waren de Aalstenaars ook toen al de dappersten.

Binnen de specifieke context van carnaval, waarbij werkelijk met alles en iedereen de draak wordt gestoken, heeft de geviseerde carnavalsgroep niets verkeerd gedaan. Ik weiger manifest brave carnavalvierders te criminaliseren en te laten wegzetten als antisemieten, terwijl de vingerwijzende elite maar al te goed weet vanuit welke hoek het stijgend antisemitisme in Europa komt. “Een ander soort antisemitisme (...), geïmporteerd door vluchtelingen of door mensen van Arabische origine”: niet mijn woorden, maar die van Angela Merkel. 

In Vlaanderen bracht onderzoek van Mark Elchardus naar antisemitisch gedachtegoed onder moslimjongeren in 2013 al onthutsende conclusies aan het licht. Een ongemakkelijke waarheid waarvoor het (inter)nationale establishment al te vaak de ogen sluit: het is nu eenmaal veel gemakkelijker om verontwaardigd te zijn over een praalwagen in een carnavalstoet.

Het kan en mag nooit de bedoeling zijn te kwetsen om te kwetsen, maar mijns inziens staat het als een paal boven water dat spot en satire te allen tijde gevrijwaard moeten blijven van censuur. Karikaturen en expliciete statements zijn per definitie uitvergroot en aldus een wezenlijk onderdeel van de carnavalstraditie. Een béétje censuur bestaat niet, het zou het begin van het einde van carnaval betekenen. Ons carnaval is cultureel erfgoed, maar ook een volkse uitlaatklep en bovenal een veilige haven voor satirici. Wat mij betreft, zal dit nog lang zo blijven.

In een reactie aan Belga benadrukt burgemeester D’Haese nog dat het nooit de bedoeling was om Joden te schofferen. De N-VA’er zal de Europese Commissie contacteren om de context van Aalst Carnaval toe te lichten. Hij geeft aan dat hij ook contact zal opnemen met Joodse organisaties om toelichting te verschaffen. 

De bewuste carnavalsgroep heeft zelf nog niet gereageerd op de commotie. De vereniging is volgens D’Haese geschrokken en zou zelf ook haatberichten ontvangen hebben.