Gezocht: eerlijke advocaat
Een berichtje naar de verkeerde sturen. Het overkomt ontslagnemende premiers, maar ook het hoofdpersonage uit Het proces van de eeuw. Het is de start van een queeste vol blutsen en builen, blunders en geniale ingevingen, leugens en verzinsels voor advocaat-stagiair Eppo Boetselaar. Een genadeloze zedenschets van een beroepscategorie die vooral zichzelf graag lijkt te zien.
Christiaan Alberdingk Thijm is een prille veertiger die in Nederland zijn sporen verdient als specialist auteursrecht. Hij pleegde enkele pseudo-wetenschappelijke boekjes en debuteert nu met een roman. Waarom niet voor een stevige titel te kiezen? Het proces van de eeuw bekt inderdaad lekker weg. Net als advocaten dat zo graag doen. Want de edele kunst der retoriek dragen de Jef Vermassens en Piet Van Eeckhauten van deze wereld toch zo graag en hoog in het vaandel. Ze praten krom wat recht is en recht wat krom is. Goede advocaten zijn Bekende Medemensen geworden. In Nederland is dat ook het geval met ene Bram Moszkowicz als de advocaat larger than life. Hij pleit voor Wilders en topcriminelen en vult slag om slinger menig magazine en televisiescherm. Aan de andere kant van de oceaan nipt ondertussen ene DSK van een glaasje brunello. Dankbaar voor het betere advocatenwerk. Hoog tijd voor een regelrechte legal thriller, dacht Christiaan Alberdingk Thijm. Dokters hebben een eigen literair genre, maar advocaten ook. Al zijn ze in het Nederlandse taalgebied bijzonder dun gezaaid. Is dat al niet van Bordewijks Karakter (1938)geleden?
From zero to hero
Eppo Boetselaar zoekt een stageplekje. Na een wilde nacht met een jonge advocate mailt hij haar. Of ze op haar kantoor geen man "met ballen" zoeken, want die kent ze toch al? De mail komt bij de verkeerde terecht en wordt geforward naar de hele balie. Vergeet dat stageplekje maar, Eppo. Uiteindelijk komt hij terecht bij een minikantoortje van een geitenwollensokkentype gespecialiseerd in letselschade. Niet echt een sexy onderwerp... Eppo lijkt geparkeerd. Tot het kantoortje wordt overgenomen door Nederlands grootste advocatenkantoor Schwaab & Helvoeth. En dan zijn we vertrokken.
John Grisham klaagde het al aan in The Firm: de advocatuur blijkt in de praktijk vaak naast Vrouwe Justitia's pot te pissen. Ze draagt dan ook een blinddoek. De zwarte piet voor de bankencrisis wordt naar de bonuscultuur geschoven. Christiaan Alberdingk Thijm doet hetzelfde voor de advocatuur. Immers, in de grote kantoren moeten de advocaten zoveel mogelijk declarabele uren zien te produceren. Doel is een fee earner te zijn en zeker geen fee burner. Advocaten lijken net hoeren. Er wordt maar een vin verroerd als er betaald wordt. Targets halen, daar draait het om. En dan neemt een mens risico's. Onnodige risico's. Gevaarlijke risico's. Leugentjes om bestwil worden a way of life. Foutjes verdoezelen een noodzaak. Bijzonder taalvaardig en met heerlijke kwinkslagen gunt de auteur ons een kijk in de keuken. Tom Wolfes Bonfire of the Vanities aan de Grachtengordel. Vriendjespolitiek, machtsmisbruik, haantjesgedrag, nietsontziende ambitie en normvervaging.
Eppo Boetselaar is een heerlijk hoofdpersonage. Someone you love to hate. Net als Patrick Bateman in American Psycho of Patricia Highsmiths Tom Ripley. From zero to hero. Van schlemiel tot nieuwe ster aan het advocatenfirmament. Maar mooie liedjes duren niet lang. Eppo wordt belangrijker en belangrijker op het kantoor. Hoe harder zijn BlackBerry zoemt, hoe beter het met zijn carrière gaat. Wat stoemelings begint met een vergeten dagvaarding, groeit uit tot een veelkoppige hydra die haar weerga niet kent. Maar hij lijkt er mee weg te komen. Uiteindelijk wordt zelfredzaamheid een tweede natuur. Recht praten wat krom is, hoort bij de stiel, niet? Dat je daarvoor mensen schaamteloos moet uitbuiten, hoort er nu eenmaal bij. Nick Leeson was geen kwaaie knul. Toch liet hij in zijn eentje de Barings Bank vallen. Jérôme Kerviel deed toch ook maar zijn best, aangemoedigd door zijn bazen? De vergelijkingen liggen voor de hand.
Christiaan Alberdingk Thijm bezorgt ons een interessante kijk op de vele facetten van de leugen. Soms nodig, soms ziekelijk. Maar eens je ermee begint moet je volhouden. Wijlen Boudewijn Büch zou het niet ontkennen. Enig nadeel, steevast sleurt de leugenaar mensen mee in zijn val. Het proces van de eeuw is een heerlijk boek. Talig knap. Intelligent met knipoogjes. IJzersterk debuut. Ingenieus verweeft de auteur drie rechtszaken door elkaar en tegelijkertijd speelt hij een spel met de chronologie. Dat levert een mooi puzzelstukje op. Een vermeende pedofiliezaak, een mediaproces met een Bekende Nederlander en de zaak tegen Boetselaar klinken uiteindelijk - of wat dacht u - volledig ineen.
Advocaten beschikken over genoeg zelfrelativering om romans als deze te weten te pruimen. Volgende anekdote uit Ferdinand Bordewijks Geachte confrère. Splendeurs en misères van het beroep van advocaat zegt het tenslotte helemaal. Op voorspraak van haar man laat weduwe Sterck op diens graf zetten: "Hier ligt een eerlijke advocaat." Geen datum, geen naam. Enkel en alleen dat zinnetje. Iedereen die daarna op de Amsterdamse begraafplaats Zorgvlied langs het graf loopt, weet en roept het immers spontaan: "Dat is sterk!"