'Ik verdien een schop onder mijn kont'

"Als kind was ik verzot op het verhaal van Robinson Crusoe. Alle boekjes die ik daarover kon vinden, heb ik verslonden. Het idee om naar een verlaten plek te verdwijnen en terug te komen naar een wereld die helemaal veranderd is, vond ik fantastisch. Tot op vandaag koester ik de herinnering aan die wereld zeer."

Karlijn Sileghem speelt de hoofdrol in Tom & Harry, een nieuwe fictieserie die vanaf dinsdag te zien is op Eén. Vrijdag gaat in de KVS in Brussel ook de voorstelling Memento Park in première, in een regie van Thomas Bellinck.

"Toen ik voor het eerst met Thomas samenwerkte, bij Billy, Sally, Jerry and the .38 gun, was ik meteen erg blij met de combinatie van speelsheid, fantasie en verstand", zegt Karlijn Sileghem. "Oef, dacht ik, ik mag een onnozelaar zijn en tegelijk nadenken.

"Met die dualiteit heb ik zelf lang geworsteld. Ik zou mezelf zeker geen erudiet persoon noemen, maar ik denk graag na en ik vind dat dat de speelsheid alleen maar voedt. Bij ons thuis was dat ook zo. Ik ben opgegroeid in een gezin waarin humor ongelooflijk belangrijk was, maar waar ook vaak werd gediscussieerd."

In Memento Park doorkruist Sileghem - samen met regisseur Thomas Bellinck en acteurs Jeroen Van der Ven, Mark Verstraete, Robin Keyaert, Joris Hessels en Marjan De Schutter - tijd en ruimte, op zoek naar de geboorte en de kracht van de herinnering.

Wat is uw vroegste herinnering?

Karlijn Sileghem: "Er zijn theorieën die zeggen dat je je pas vanaf twee jaar iets kunt herinneren, maar mijn vroegste herinnering dateert van toen ik ongeveer één jaar oud was. Of toch hoogstens anderhalf. Ik zie mezelf nog zitten in mijn kinderstoel, hard aan het huilen, omdat ik een smaak in mijn mond had die me niet beviel. Waarop mijn vader me in de gang zette en ik nog harder begon te krijsen. Dat geluid van mijn stem in de gang kan ik me nog levendig voor de geest halen."

Welk gevoel wekt die herinnering bij u op?

"Een warm gevoel van geluk. Mijn ouders waren open mensen. Mijn moeder is opgegroeid in Sint-Martens-Latem en komt uit een nest van zeven zussen en één broer. Dat was dus een gekkenhuis. Ze heeft mijn vader leren kennen aan de academie van Gent in de jaren 50 en daarna hebben ze vrij snel een bos gekocht in Asse. We leefden een beetje zoals Robinson Crusoe. Ik heb in mijn jeugd veel avonturen beleefd, veel vrijheid gevoeld. Er was ook veel fantasie. Mijn vader kwam ons 's morgens wekken met tirolermuziek, terwijl hij aan het tapdansen was.

"Ik ben heel beschermd opgevoed. Daar ben ik mijn ouders nog altijd dankbaar voor, dat ik die zorgeloosheid heb mogen beleven. Maar het heeft er wel voor gezorgd dat ik later in mijn leven een paar keer serieus tegen de muur ben moeten lopen om te begrijpen dat het niet altijd en overal veilig is."

Wanneer heeft u dat voor het eerst beseft?

"Het heeft tot na mijn veertigste geduurd vooraleer ik dat heb ingezien. Tot dan voelde ik me oppermachtig, lekker veilig. Ik voelde me volledig in vertrouwen en kon me helemaal in mijn creativiteit verliezen. Maar in verschillende stukjes is voor mij duidelijk geworden dat de wereld niet alleen maar mooi is. Dat besef krijg je door mensen die je tegenkomt of door je inzet voor iemand, uit liefde, terwijl die persoon dat misschien niet wil of een ander idee van liefde blijkt te hebben. 'Karlijn', zeiden bepaalde mensen, 'respect, dat moet je verdienen.' Ik begreep dat niet, ik heb het daar moeilijk mee. Respect, dat zou je toch initieel moeten krijgen, net zoals het recht op leven?"

Zowel privé als professioneel heeft u het roer

al een paar keer omgegooid. Vaart u nu

in rustig water?

"Mijn professioneel leven is altijd onzeker, omdat ik niet tot een vast gezelschap behoor. Privé probeer ik opnieuw zo veel mogelijk stabiliteit te vinden, nadat er de voorbije jaren toch heel wat is veranderd. Maar ik heb het gevoel dat de dingen stilaan weer in evenwicht aan het komen zijn. Ik woon tegenwoordig in een eenvoudig huisje en probeer rustig mijn leven te leiden, te kijken waar het naartoe gaat.

"Door alles wat ik de voorbije jaren heb meegemaakt, ben ik veranderd. Daarom niet per se in negatieve zin, integendeel. Verrassend genoeg werd ik net gelukkiger toen ik inzag dat er overal in de wereld mensen, individuen en groepen rondlopen die daden en gedachten hebben die overeenkomen met die van de grote boze wolf, die niet stroken met mijn waarden van liefde en harmonie. Gelukzaligheid is een onbewust gevoel en het tegengestelde met volle kracht binnenkrijgen, heeft me deugd gedaan. Het heeft me gelukkiger gemaakt."

U heeft ooit gezegd: 'Acteren is je kinderziel laten spreken.' Is dat het? Een leven lang op zoek gaan naar het verloren kind in jezelf?

"Ja. Als je op een scène staat, ben je los van alle consequenties. Behalve een paar regels die je jezelf oplegt of bepaalde ethische normen die je wilt naleven, beleef je het vanuit je ware zijn, zoals je als kind gelooft dat je een cowboy of een indiaan bent. Zonder gelijk welke morele connotatie. 'Als je speelt, moet je de waarheid spreken', hebben mensen me vroeger vaak gezegd. Of: 'Als je speelt, moet je goed kunnen liegen.' Dat heb ik altijd raar gevonden. Ik heb me nooit afgevraagd of het goed of slecht was wat ik deed. Ik was gewoon onderdeel van een verhaal.

"Dat gevoel streef ik nog altijd na. Alleen is een volwassen geest veel complexer en zijn er andere nuances die je als kind nog niet kende, waardoor het spel intenser wordt. Maar als je er op scène in slaagt om volledig los te komen van het denken, bereik je volgens mij een gevoel dat te vergelijken is met de zorgeloosheid van een kind. Dat is het wonderlijke aan spelen: dat je los kunt komen van alles wat je weet en vanuit een impuls kunt handelen. Dat je het cerebrale los kunt laten. Op die momenten geeft acteren mij een enorm gevoel van vrijheid."

Leeft u vrij?

"In periodes. Ik probeer zo waar mogelijk te zijn, maar dat wil niet zeggen dat ik niet soms verloren loop in conventies.

"Vroeger kon ik als speler wel vrijer leven. Bij alles wat ik nu doe, voel ik een verantwoordelijkheid. Ik heb twee kinderen, van uiteenlopende leeftijden, en ik wil hen een goede toekomst geven. Mij maakt het niet uit om elke avond aardappelen met ui te eten, maar ik kan het me niet permitteren om mijn kinderen dat aan te doen. (zwijgt) Maar zolang ik mezelf niet gevangen zet, voel ik me vrij."

Vraagt u zich soms af of u niet beter een ander vak zou kiezen?

"O ja. Regelmatig zelfs. De laatste jaren heb ik mijn masterdiploma behaald om les te kunnen geven aan leerlingen uit de kunsthumaniora. De afwisseling tussen les geven en zelf spelen lijkt me gezond. Het zou ook wat meer stabiliteit in mijn leven brengen. Maar telkens wanneer ik aan dat lesgeven denk, wil ik meteen vrijwaren dat ik nog zal kunnen spelen. Er is in mezelf daarover nog een grote discussie aan de gang."

Hier is een teletijdmachine. Naar welk punt

in uw leven vliegt u terug?

"Naar het punt toen ik zes jaar oud was en van de kleuterklas overstapte naar het eerste leerjaar. De wereld rond mij werd opeens wakker. Mijn leven verplaatste zich van de ene op de andere dag van binnenshuis naar buitenshuis. Ik haatte de kleuterklas, maar in het eerste leerjaar leerde ik plots schrijven en verhalen lezen. Die ontdekking was wonderlijk.

"Ik was een verlegen kind. Ik kromp ineen

wanneer ik mensen hoorde roepen of brullen.

Die mensenschuwheid zit nog altijd in mij. Ik kan nog altijd niet met een natuurlijke elegantie met premières om, bijvoorbeeld. Al leer je dat jezelf na verloop van tijd wel aan. Ik kan de drang om me op mezelf terug te trekken steeds beter bedwingen."

De voorbije jaren gaf u gestalte aan de meest uiteenlopende personages, van een Oost-Europese prostituee tot een fruitplukster

met een oogaandoening. Wat zit er in

de deelverzameling van al die personages?

"Spel. Verbeelding. Het idee dat we allemaal een klein stukje van al die verschillende personages in onszelf dragen. En dat ik het fijn vind om die tegengestelde verhalen te beleven. Humor, ernst, anarchie; het is allemaal verenigbaar."

Weet u na bijna dertig jaar acteren veel

over uzelf?

"Ja, al leer ik meer over mezelf door wat ik in het leven meemaak dan door mijn acteerwerk. Het is niet zo dat ik mezelf in het spel heb ontdekt. Ik heb mezelf beter leren kennen door de omstandigheden van het leven dan door één of meerdere specifieke rollen. Ik stel mezelf constant in vraag. Mijn positie in de wereld, mijn relatie tot andere mensen: ik denk er vaak over na. Ik kijk voortdurend in de spiegel, ook al is dat soms lastig.

"Ik herinner me nog goed hoe ik op mijn zevende tegen mijn vader zei dat ik het ondraaglijk vond dat ik niet iemand anders kon zijn. Ik vond het idee van het 'ik' heel raar en kon het niet verdragen dat ik niet 'de ander' kon zijn. 'Waarom kan ik niet iemand anders zijn?', vroeg ik. 'Denk er nog maar even over na', zei mijn vader. 'Je zult er in je leven nog veel over nadenken. Zoek je antwoord maar.' Weer beschermd, weer veilig gesteld in mijn onrust."

Wilt u soms nog 'de ander' zijn?

"Ik doe niets anders." (lacht)

Hoe beoordeelt u de actrice Karlijn Sileghem?

"Ik vind van mezelf dat ik meer daadkracht moet hebben in het ontwikkelen van eigen werk, waar ik al veel over heb gezeverd in mijn leven, maar door omstandigheden nog niet toe ben gekomen. Daarvoor verdien ik een schop onder mijn kont. Voor de rest maakt het allemaal niet zo veel uit. Ik heb wel altijd willen experimenteren in mijn spel; dat zat soms in de kleinste details. In het gebruik van taal of kostuums, in mijn positionering of beweeglijkheid.

"Veel collega's vinden het vervelend om daarover een gesprek te voeren. Ik vind het juist een belangrijk onderdeel van het avontuur. Het maakt deel uit van de vrijheid die je als acteur beleeft."

Speelsheid, avontuur, vrijheid. In het diepst van uw gedachten wilt u nog altijd Robinson Crusoe zijn?

"Het autonoom kunnen leven, bewust van de angsten en het gevaar rondom je, maar toch los van de beperkingen die zij opleggen: dat vind ik belangrijk, ja. Net als bij Robinson Crusoe, inderdaad.

"Ik waak er goed over dat ik me bij lastige momenten niet laat besmetten door haat. In die zin blijft de verwondering van toen nog steeds aanwezig. Ik wil mijn energie niet negatief gebruiken. Ik ben actief en bewust bezig met zo goed mogelijk leven. Dat eis ik van mezelf. Ik wil goed leven. Telkens wanneer ik voel dat er iets in mijn leven komt dat mij belast, heb ik de neiging om me terug te trekken op mezelf, op mijn eiland. Daar kan ik dan een beetje leven als een dwaas. Op het eiland van de dwaas."

De fictieserie Tom & Harry is vanaf dinsdag te zien op Eén. Memento Park gaat vrijdag in première in KVS, Brussel. Eind april komt Karlijn Sileghem met de voorstelling De hersenhap, samen met Tine Embrechts,op tekst van Hugo Matthysen.