Het kapitaal, live on stage
De betoging van meer dan 100.000 mensen tegen de regering-Michel was nog niet afgelopen of ster-econoom Thomas Piketty begon aan zijn lezing in de Brusselse Bozar. Dat was toeval, maar ongewild trokken de meeste toehoorders een parallel tussen de protesten en Piketty's analyse dat de kloof tussen superrijken en modale burgers onhoudbaar wordt.
Er was gisteren wel heel veel toeval in Brussel. Op het moment dat meer dan 100.000 antiregeringsbetogers naar huis keerden en een minderheid van hen een gewelddadige confrontatie aanging met de politie, betrad enkele honderden meters verder Thomas Piketty het podium van Bozar.
Piketty: de Franse econoom die sinds vorig jaar furore maakt met zijn boek Le Capital au XXIe Siècle, dat net in het Nederlands vertaald is. Piketty: de man die zegt dat de vermogens van de allerrijksten veel sneller groeien dan die van gewone stervelingen waardoor de ongelijkheidskloof almaar dieper wordt. Als we daaraan niets doen, stelt de Fransman, komen onze democratieën in gevaar.
Een stelling die op een dag als gisteren onvermijdelijk associaties opriep met Lux Leaks, fiscale systemen waarbij superrijken via gesofistikeerde deals voor miljarden euro aan belastingen ontwijken: het is net daarvoor dat Piketty ons wil waarschuwen.
Geen wonder dat de grote Henry Le Boeuf-zaal van Bozar bomvol zat. Onder de aanwezigen opvallend veel jongeren waardoor een evenement met Piketty eerder aan een rock- optreden doet denken dan aan een lezing.
En dat laatste heeft zeker niet te maken met de stijl van de ster: op het moment dat hij in zijn opvallend bruin-beige pak de zaal betrad en het publiek begon te applaudisseren, schrok Piketty zichtbaar van de grote projecties van zijn portretfoto's op de achtergrond. En hij verontschuldigde zich meteen voor van alles en nog wat: "Excuses voor mijn Engels dat meer op Frans lijkt." "Excuus voor het feit dat mijn boek zo dik is." En op het einde van zijn discours zou hij zich verontschuldigen omdat hij zo lang gepraat had. Piketty leek net weggelopen van zijn universiteitsbureau en was de bescheidenheid zelve.
Maar zijn houding en droge professorentaal veranderden weinig aan de krachtige eenvoud van zijn argumentatie. Zonder zijn stem te verheffen, haalde hij regelmatig uit naar het beleid van onze leiders, bankiers en investeerders die ons steeds meer in een situatie van scheve ongelijkheid duwen. "We dreigen af te glijden naar de ongelijkheid van de 19de eeuw", zei Piketty, en om dat te illustreren pakte hij uit met een tabel - de man is verzot op tabellen - waaruit bleek dat de Amerikaanse superrijken jaarlijks 3 à 5 maal sneller rijk worden dan de gemiddelde volwassene.
Heel even haalde hij de Luxemburgse toestanden aan. En ook daarover liet zijn standpunt aan duidelijkheid niets te wensen over: "Zo'n systeem kun je alleen maar bestraffen door sancties op te leggen die in verhouding staan tot de winsten die worden gemaakt."
Egoïsme van rijke landen
Nadat hij zijn discours had afgerond en er enkele vragen werden gesteld, kreeg Piketty nog een aantal keren luid applaus. Wanneer hij een lans brak voor de Europese universiteiten. "In Europa steken we meer geld in de afbetaling van onze schulden dan in onze universiteiten. Dat is echt absurd. Een land als Italië geeft 6 procent van zijn bnp uit aan schuldaflossing en 1 procent aan zijn universiteiten. Hoe kun je de jeugd dan goed voorbereiden op de toekomst?"
Eveneens applaus kwam er wanneer hij het egoïsme van rijke landen als Frankrijk en Duitsland aankaartte. "Landen die voor zichzelf de rente erg laag hielden, maar de noodlijdende zuiderse landen lieten worstelen met hoge rentes. Een eurozone met achttien verschillende landen die elk hun eigen financiële systeem hebben: dat is onhoudbaar", zei Piketty. "Als de landen buiten de eurozone het nog lang beter doen dan de landen in de zone, kun je niet voor altijd blijven zeggen dat het beter is om in dit systeem te blijven." Piketty maakte er geen geheim van dat er voor hem geen taboes zijn als het over de exit van bepaalde eurolanden gaat. Wederom veel applaus.
Tijd om veel vragen van het publiek te nemen, was er niet. "Meneer Piketty moet zijn trein naar Parijs halen om morgen naar Berlijn te vertrekken en overmorgen naar China." Het publiek vergaf hem en gaf hem nog een laatste luid applaus. Vervolgens stapte Piketty kalm het podium af. Niet echt als een Mick Jagger, maar als een populaire ster op wereldtournee.