Mediterraan is beter dan vetarm
Wat is het beste dieet? Ook ver weg van zomerse bikinibijlages laait de discussie op. 'De ene calorie is de andere niet', stelt een onderzoeksteam dat een 'mediterraan' dieet aanraadt en het vetarme dieet als inefficiënt afdoet.
Is er een recept dat obesitas bestrijdt en het gewichtsverlies ook behoudt? Decennia al houdt de kwestie medici bezig. Talloze, soms uitzinnige, diëten leiden doorgaans tot een zekere krimp, maar het grootste probleem is dat de verloren kilo's snel terug zijn. Artsen Carla Ebbeling en David Ludwig van het Boston's Children Hospital (dat ook volwassenen behandelt) publiceren een studie in The Journal of the American Medical Association die de efficiëntste methode om gewichtsverlies te behouden uitzoekt. In obesitasland Amerika is heel wat te doen over de resultaten, onder andere omdat het klassieke vetarme dieet, dat jarenlang door de overheid is gepromoot en waarop een hele industrie is gebaseerd, het allerslechtst scoort.
Ebbeling en Ludwig onderzochten 21 volwassenen met overgewicht of obesitas. In een eerste fase verloren ze 10 tot 20 procent van hun lichaamsgewicht. Dan kwam de echte test. Hoe zouden ze dat verlies behouden? De deelnemers aten een maand lang maaltijden die het ziekenhuis leverde. Een eerste groep kreeg een vetarm dieet, met 60 procent van de dagelijkse calorie-inname in de vorm van koolhydraten, 20 procent uit eiwitten en 20 procent uit vet. Een tweede groep deed het omgekeerde en at 60 procent vet, 30 procent eiwitten en 10 procent koolhydraten. De derde groep kreeg een dieet met een 'lage glycemie-index', dat de bloedsuikerspiegel in balans houdt. Bij dat 'mediterrane' eetplan vol 'gezonde' onverzadigde vetten, onbewerkte granen en veel groente en fruit haalden de proefkonijnen hun dagelijkse brandstof voor 40 procent uit koolhydraten, 40 procent uit vet en 20 procent uit eiwit.
De wetenschappers onderzochten welke methode het metabolisme het minst vertraagde in de periode na het eigenlijke gewichtsverlies. Want hoewel verslapte motivatie vaak de reden is waarom gesmolten kilo's er weer bij komen, spelen ook veranderingen in het metabolisme mee.
De groep die veel vet en weinig koolhydraten at, bleef het meest energie verbranden, meer bepaald dagelijks 325 kilocalorieën meer dan de groep met het vetarm dieet. Wie het mediterrane dieet volgde, verbrandde 150 kilocalorieën meer dan de eerste groep. Het vetarme dieet vertraagt het metabolisme dus het meest, zo bleek.
Metabolisme vertraagd
Het team trekt drie conclusies. "Ten eerste is een calorie niet zomaar een calorie voor het metabolisme. Bepaalde voedingsstoffen vertragen het meer dan andere", zegt auteur David Ludwig. Ook opmerkelijk is dat het vetarme dieet, dat decennia is aangeraden en waarop een hele industrie is gebaseerd, het op alle vlakken het slechtst doet. Niet alleen vertraagt dit dieet het metabolisme het meest, het geeft ook de minste gezondheidseffecten, zoals hogere niveaus van gezonde cholesterol, lagere niveaus van ongezonde vetzuren en hogere gevoeligheid voor insuline.
Ten slotte blijkt dat hoewel het dieet met veel vet en weinig koolhydraten de verbranding het hoogst houdt, het eveneens af te raden is. De ongezonde nevenwerkingen van zo'n 'Atkins'-aanpak zijn namelijk niet min: een verhoogd niveau van het stresshormoon cortisol en verhoogde risico's op hartaandoeningen. In de realiteit blijkt een menu zonder brood, rijst en aardappelen ook onhoudbaar. Daarom pleiten de vorsers voor het mediterrane voedingspatroon. "Methodes die één voedingsgroep bijna uitsluiten, of dat nu koolhydraten of vetten zijn, blijken ongezond of inefficiënt", zegt Ludwig.
Maar er is kritiek. Zo zegt professor voedingsleer Marion Nestle van de New York University dat onderzoek op langere termijn en waarbij de deelnemers in het echte leven hun maaltijden klaarmaken, weinig verschillen toont tussen diëten. Ook Jules Hirsch, emeritus aan de Rockefeller University en al bijna zestig jaar gespecialiseerd in overgewicht, reageert dat het soort dieet niet uitmaakt. "Bij het vetrijke dieet verlies je zelfs vooral water", zegt hij tegen The New York Times. Hij verdiepte zich in de vraag waarom verloren gewicht er meestal weer bij komt en haalt een eigen onderzoek aan. Deelnemers kregen in het ziekenhuis wekenlang exact dezelfde hoeveelheid calorieën. "Maar in bepaalde periodes kregen ze veel eiwitten en vetten en weinig koolhydraten en omgekeerd. Het resultaat van die veranderingen was nihil. Het is een onwrikbare wet van de natuurkunde dat één calorie één calorie is, of die nu uit pompoen, pinda's of paté komt", zegt Hirsch.
De Antwerpse arts Kris Verburgh, gespecialiseerd in biogerontologie, ziet wél iets in de nieuwste conclusies. "Het valt op dat het vetarme dieet niet werkt. Het verlaagt het metabolisme en geeft de minste gezondheidseffecten. Dat is enerzijds omdat ons lichaam een calorie vet wel degelijk anders verwerkt dan een calorie koolhydraten. Dat is bewezen op celniveau. Een calorie is niet zomaar een calorie, en zelfs mocht het zo zijn, dan nog heeft de patiënt niets aan deze boodschap omdat voedsel niet enkel calorieën bevat, maar ook een teveel of net tekort aan vitamines, mineralen en andere stoffen die onze gezondheid sterk beïnvloeden. Voeding en diëten reduceren tot calorieën is hetzelfde als een aria van Bach reduceren tot geluidsgolven. Ongeraffineerde koolhydraten en suikers blijken nadeliger en dat bevestigt deze studie. Daarnaast is het zo dat wie vetarm eet makkelijker naar suikers grijpt. In de VS heeft de grootschalige promotie van vetarm eten en de hele lowfatindustrie, die gretig meer suiker toevoegt aan vetarm voedsel, dan ook geleid tot meer hartproblemen, diabetes en obesitas."