Hoe ontstaat wagenziekte en wat kan ik ertegen doen?
Het lijkt wel of u zeeziek wordt wanneer bewegingsziekte - of voor medici: 'kinetose' - de kop opsteekt. De aandoening ontstaat wanneer het evenwichtsorgaan informatie binnenkrijgt die niet strookt met wat we waarnemen of verwachten. Wie een boek leest in de auto, ziet stilstaande letters. Maar het evenwichtsorgaan voelt allerlei versnellingen en vertragingen in de bochten, en bij het afremmen en optrekken. Bij mensen die gevoelig zijn voor wagenziekte vuurt het orgaan dan 'verkeerde' signalen af naar het autonome zenuwstelsel.
Valt daar iets tegen te doen? Jazeker, u kunt - ongeveer twee uur vooraf - medicatie slikken. De apotheek heeft een flinke keuze aan reispillen, die het zenuwstelsel minder gevoelig maken voor de prikkels van het evenwichtsorgaan.
Vaak maken die pillen ook slaperig. Gunstig, want zo verdwijnen de prikkels extra naar de achtergrond. Bovendien: door de ogen te sluiten verdwijnt de visuele informatie. Zo valt er voor de hersenen ook geen tegenstrijdige informatie te verwerken. Herman Kingma, expert evenwichtsstoornissen aan het Maastricht UMC, kent patiënten die om die reden een paar wodka's of wat slaappillen achteroverslaan voor een zeereis. "Kunnen ze de hele nacht voor pampus liggen. De volgende dag zeggen ze tegen hun medepassagiers: 'Ruwe zee? Niks van gemerkt.'"
Niet dat de hoogleraar klinische vestibulologie zelf alcohol zou voorschrijven natuurlijk. En slaappillen slikken uit angst voor wagenziekte of een slingerende hangmat is ook wat drastisch. Kingma kent wel betere oplossingen.
"Je kunt proberen actief op de bewegingen te letten, zodat de hersenen correct aanvoelen wat er gebeurt. Wie zelf achter het stuur zit, wordt vrijwel nooit wagenziek, omdat hij beter kan anticiperen op de bewegingen. Als je zelf slingert in je hangmat, zul je ook minder snel misselijk worden dan wanneer iemand je duwt."
Een andere optie om het leed te verzachten is training, om de zwakke plekken van het evenwichtssysteem te versterken. Typisch iets waar het evenwichtsorgaan moeite mee heeft: het verschil tussen achteroverleunen en vooruit versnellen. In beide gevallen maakt het gevoelige deel in het orgaan - voor te stellen als een sinaasappel op de antenne van een auto - dezelfde uitslag naar achteren. Nog zo'n zwakke plek: constante snelheid. Het evenwichtsorgaan ervaart geen verschil tussen 1 of 100 km/u, maar onze ogen wél. Wie zichzelf dagelijks trakteert op kermisattracties gaat vanzelf beter constante snelheden aanvoelen, en het verschil tussen een kanteling en een versnelling.
Geen zin om het hele jaar te trainen? Ook dan is er nog een redmiddel: grijp naar de spelcomputer. Kingma: "Kinderen die op de achterbank zitten met de Nintendo, worden zelden wagenziek. Ze gaan zo op in het spel dat hun hersenen andere prikkels wegdrukken."