Een bord voor warm Vlaanderen

Gemor aan de kust, waar de burgemeesters de opvang van 'te veel' vluchtelingen niet zien zitten. Gegrom op 't Schoon Verdiep: Antwerpen heeft al meer dan genoeg gedaan. Geen draagvlak, klinkt het steevast: 'Dit kan onze gemeenschap niet aan.'

Berichten, al dan niet van verdachte bron, over verkrachtende, moordende en stelende migranten worden lustig verspreid en becommentarieerd. Wie zijn steun aan vluchtelingen via sociale media durft te betuigen, riskeert een stroom verwensingen.

Vandaag doet Vluchtelingenwerk Vlaanderen een tegenzet. De behoefte om te helpen is, sinds de eerste beelden van de vluchtelingenstroom ons bereikten, volgens directeur Els Keytsman "enorm". De organisatie is "overspoeld" met telefoontjes van mensen die "iets" willen doen. "Als je de haatpraat op sociale media leest, krijg je een misvormd beeld. We willen laten zien dat Vlaanderen wél warm en gastvrij is."

De organisatie verspreidt 170.000 raambordjes met 'Gastvrije gemeente', onder andere via deze krant. Op een website worden solidariteitsacties verzameld en verspreid die door vrijwilligers zijn opgezet.

Het is de tweede keer dat Vluchtelingenwerk campagne voert rond gastvrijheid, de actie is dit jaar met drie maanden vervroegd. Omdat de verontwaardiging over verdronken kleuters en vluchtelingen in tenten snel wegebt? Keytsman weerspreekt dat. "Elke actie is een goede actie. Ook een kleine, ook een impulsieve. We zijn vroeger omdat de vraag zo groot is."

De vraag is groot, denkt Bob Pleysier, omdat de emoties hoog oplopen. Hij stond aan het hoofd van een opvangcentrum en daarna van Fedasil. "De tentjes, de oproep tot spreiding, het appèl aan de EU: de verschijnselen zijn niet nieuw, de media-aandacht wel." Hij ziet grosso modo twee reacties: zij die vinden dat wij rijk zijn en dus barmhartigheid moeten tonen, en zij die vinden dat we 'niet het OCMW van de wereld' zijn. "Mensen die vluchtelingen kennen, zijn doorgaans positief. Hoe groter de afstand, hoe groter de kans op een afwijzende houding." Wel fundamenteel verschillend van de crises die hij zelf van dichtbij meemaakte, is de hoge erkenningsgraad. "Een heel groot deel van deze mensen zal blijven. Met het brengen van warme dekentjes kun je je geweten even sussen, maar zij hebben integratiemaatregelen nodig. En snel."

Vluchtelingenwerk zegt net opvallend veel wensen te registreren om nieuwkomers structureel en op lange termijn te helpen, met werkbegeleiding en mentorschap. Ook was er voor het eerst veel interesse bij burgers om zelf opvang aan te bieden. Liefst 1.400 kandidaat-gezinnen hebben zich aangeboden - enkel gericht op reeds erkende asielzoekers, om hartverscheurende taferelen te vermijden als het misloopt. Pleegzorg Vlaanderen verwacht dat slechts een fractie van de 1.400 kandidaten daadwerkelijk gezinnen gaan opvangen. "Het gaat om een zwaar engagement van verschillende maanden", zegt Keytsman. "Logisch dat niet iedereen dat kan. Zo'n bordje voor je raam zetten is eenvoudig, maar niet minder waardevol. Je laat aan andere mensen weten: jullie zijn niet alleen."

Ingewikkeld vraagstuk

Vluchtelingenwerk hoopt met zijn campagne op "een sneeuwbaleffect", een tegenreactie op de negatieve commentaren en de straffe uitspraken van politici. "De woorden van zo'n Bart De Wever, die de rechten van vluchtelingen wil inperken, ondermijnen dat draagvlak echt. Er is een tegengeluid, dat willen we laten horen."

Hoe de Vlaming echt over vluchtelingen denkt, zegt socioloog Mark Elchardus (VUB), is niet bekend. Er was de beperkte bevraging van iVox voor VTM, waarin een weinig uitnodigend beeld werd geschetst. Er zijn de politieke peilingen die doen vermoeden dat wie straffe uitspraken over vluchtelingen doet, daar in elk geval niet voor gestraft wordt. Een wetenschappelijk onderzoek onder jongvolwassenen, door Elchardus uitgevoerd, wees uit dat zij economische migratie sterk afwijzen. "Bijna acht op de tien vindt dat ons land zeer selectief met migratie moet omspringen." Dat maakt de discussie over vluchtelingen zo complex (en moeilijk te peilen). "Vluchteling is een zeer vaag begrip: het gaat over mensen die volgens de VN-conventie beschermd moeten worden, over vluchtelingen die uit oorlogsgebied komen maar niet persoonlijk bedreigd zijn en over economische migratie."

Hij veronderstelt dat het draagvlak voor de 'echte' vluchteling groot is. "Maar we weten ook: in Turkije zitten 2,2 miljoen mensen vast. Op wereldvlak: miljarden. Dit gaat Europa en de wereld ingrijpend veranderen. Hoe daarop gereageerd zal worden, weet niemand. Ik weet wel dat hele vage slogans à la 'vluchtelingen welkom' niet bijdragen aan dat ingewikkelde vraagstuk. Hulp aan vluchtelingen is evident. Maar wat betekent dat?"