Kanker sneller op te sporen
Tachtig genetische variaties voorspellen borst-, eierstok- en prostaatkanker, zo toont grootschalig onderzoek. 'De gewone screening met genetische tests combineren zal mensenlevens redden maar stelt ons voor een ethisch vraagstuk', zegt geneticus Diether Lambrechts.
Een internationale en unieke samenwerking tussen onderzoekers heeft meer dan tachtig regio's in ons DNA gevonden die in een bepaalde variant iemands risico op borst-, prostaat- en eierstokkanker vergroten. Daarvoor is in veertig landen het DNA van zowat 100.000 kankerpatiënten vergeleken met dat van 100.000 gezonde mensen.
De wetenschappers, die in het befaamde vakblad Nature Genetics publiceren, gingen op zoek naar genetische afwijkingen, zogenaamde 'single nucleotide polymorphisms' (SNP's). Het zijn stukjes op de DNA-strengen die de kans op bepaalde kankers verhogen.
Tot nu waren voor borstkanker tien van die stukjes riskant DNA bekend. Nu zijn er daar 49 bij gekomen. Voor eierstokkanker zijn 9 nieuwe SNP's geïdentificeerd, voor prostaatkanker 26. "Het is zeer belangrijk dat we zoveel SNP's ontdekt hebben. In combinatie verhogen die stukjes DNA het risico op prostaat- of borstkanker meerdere keren", zegt Diether Lambrechts (KUL/VIB), die het Belgische luik coördineerde.
Voor borstkanker zijn nu 67 verdachte stukjes DNA ontdekt die samen een drie keer hogere kans op de aandoening betekenen. "Vijf procent van de vrouwen is in dat geval", zegt Lambrechts. Voor eierstok- en prostaatkanker zijn die percentages lager.
Een betere en snellere screening is volgens de onderzoekers het belangrijkste gevolg van de studie. "In ons land ondergaan vrouwen tussen hun vijftigste en zeventigste een gratis borstkankerscreening, maar sommige vrouwen krijgen de ziekte al op hun 35ste. Wij pleiten er nu voor om de screenings vroeger te starten en te combineren met DNA-onderzoek op basis van de SNP's. Zo kunnen we gerichter en sneller borstkanker voorspellen en de schade inperken", zegt Lambrechts. Ook voor mannen met een risico op prostaatkanker zou dat levens redden. Momenteel sterft een op de zes van de patiënten aan de ziekte.
Of de resultaten ooit ingezet worden voor betere en snellere screening hangt wel af van het maatschappelijk debat. Lambrechts: "Onze data tonen aan dat er een wetenschappelijke basis is om genetische tests en screening te combineren. Maar of dat er ooit zal komen is een maatschappelijke en ethische vraag. Mensen intenser screenen kan belangrijk zijn, maar zal ook een emotionele stress bij hen teweegbrengen."
Ondertussen roept Vlaams minister van Welzijn Jo Vandeurzen (CD&V) iedereen op zijn of haar ervaringen met de preventieve bevolkingsonderzoeken naar kanker te delen en eventueel suggesties te formuleren om de onderzoeken te verbeteren. Jaarlijks sterven in Vlaanderen 1.500 vrouwen aan borstkanker en 300 aan baarmoeder(hals)kanker. Dikkedarmkanker eist elk jaar 1.800 levens. >>5