whisky vrouwen &wetenschap

Door An Olaerts Foto's Tim Dirven

'De reclamespot van William Lawson's met de opgetilde kilten is opgenomen in Sint-Denijs-Westrem", zegt Koenraad Cracco fel. "Er is overigens geen mens in Schotland die dat merk drinkt." Vandaag dus geen William Lawson's om van te proeven. In de plaats zijn er Famous Grouse Vintage Malt, Balvenie Doublewood, Glenfiddich Coaran Reserve, Macallan Single Malt en Highland Park. De laatste vier uit dat rijtje zijn twaalf jaar oud, ze komen allevijf uit Schotland.

Is Schotse whisky de beste whisky?

"Er zijn drie grote soorten whisky", doceert Filip Verleye. "Er is bourbon of Amerikaanse whisky, die van maïs is gemaakt. Je hebt Ierse whiskey, die van gerst is gemaakt en drie keer werd gekookt. En tenslotte is er de Schotse whisky, eveneens van gerst, maar slechts twee keer gekookt. Omdat Ierse whiskey drie keer is gedistilleerd, is het alcoholpercentage hoger. Daarom wordt Ierse whiskey met water aangelengd, wat maakt dat hij vaak zachter smaakt dan Schotse. Maar dat wil allemaal niet zeggen dat Schotse whisky de beste is. Het is gewoon een kwestie van smaak."

Het land dat het meeste whisky maakt ter wereld blijkt India te zijn. En het land waar het meeste whisky geconsumeerd wordt, is dan weer Griekenland. België staat in de toptwintig, en veel van de gerst die ze in Schotland voor hun whisky gebruiken komt ook uit België. Geen enkel rijpingsvat komt trouwens uit Schotland: bijna alle eiken vaten zijn tweedehands sherrytonnen en bourbonbarrels uit Spanje en Amerika. Hiermee is het hoofdstuk Schotland voorgoed afgesloten. Hoewel. "Men beweert altijd dat de beste whisky uit Schotland komt omdat ze daar het zuiverste water hebben", vult Koenraad Cracco aan. "Inderdaad heeft bijna iedere distilleerderij in Schotland zijn eigen waterbron, mét verschillende smaak. Maar dé grote troef van Schotland is het klimaat."

Wat is er mis met cola en supermarktwhisky's?

"Geen slecht woord over supermarktwhisky's", zegt de brand ambassador. "Zelfs tegen Red Bull heb ik niets, al zou ik er mijn wonden niet mee willen schoonmaken. Kijk, ik ben ook jong en mooi geweest, maar tegenwoordig vind ik het leven te kort om niet van de goede dingen te genieten. Een glas whisky van 75 euro is een folietje dat ik mij af en toe graag permitteer. Stokers zouden bittere tranen huilen als ik daar cola bij zou gieten. Maar verder is 95 procent van de whisky's blended. Dat wil zeggen dat het goedkope, industriële graanwhisky's zijn met maar een kleine scheut échte traditioneel gestookte graanwhisky erin. Veel aroma's mag je van een blended niet verwachten, een variëteit aan smaaktoetsen evenmin. Blended whisky smaakt naar alcohol en brandt in je keel. Single malt whisky is het tegenovergestelde. Vooreerst zit er in single malt alleen maar échte gerstwhisky en ten tweede komt die gerstwhisky van een en dezelfde distilleerderij. Vatted malt whisky is een variant tussenin. Vatted mengsels bestaan uit pure gerstwhisky maar wel uit verschillende stokerijen."

Bij wijze van voorbeeld schenkt Cracco een Famous Grouse Vintage Malt uit. Eindelijk. Verleye en Cracco stellen de dames gerust: "Je hoeft hier niets speciaals te ruiken of te proeven. Daarvoor is het mengsel te verscheiden. Het is onmogelijk om hier een uitgesproken smaak in te ontdekken." Het alcoholpercentage van 43 procent is desondanks danig verrassend.

Moet je je neus diep in het glas steken om whisky te ruiken?

"Steek je neus niet te diep in het glas", raadt Verleye aan. "Whisky verdooft." In één paar proeversogen verschijnt een enkele traan. Cracco springt bij. "Als je te snel en de diep ruikt, maak je je olfactorisch systeem kapot. Na een tijdje ruik je niets meer." Verleye verdunt de whisky met een beetje water. Pas toch op, een doodzonde! Maar de whiskykenner schudt meewarig het hoofd. "Om whisky goed te kunnen ruiken mag je een paar druppels water toevoegen. Het verandert de viscositeit van de whisky, waardoor de aroma's makkelijker vrijkomen." In navolging van de heren, bewegen de dames hun glas om voorzichtig een beetje te snuffelen. Dat hoort zo.

"Whisky", zegt Verleye, "wordt samengesteld en gebotteld op basis van geur, niet van smaak. John Ramsey is een wereldberoemde whiskysamensteller. Hij verdient een pak geld door alleen maar aan whisky te ruiken. Maar verder is zijn leven waarschijnlijk een hel. Contractueel mag hij niet roken, geen parfum dragen, geen geparfumeerde zeep gebruiken en geen pikante dingen eten."

Gelukkig is dit een degustatie voor de gezelligheid.

Is het netjes om dronken te worden van whisky?

Tijd voor whisky nummer twee, de twaalfjarige Balvenie. Die blijken we uit een portglaasje te drinken. "Niet omdat portglaasjes zo elegant staan in een sierlijke vrouwenhand", beweren de heren.

"Whisky drink je best uit een tulpvormig glas, niet uit de veelgebruikte Amerikaanse tumbler", vertelt Verleye. "Ook ijsblokjes zijn geen goed idee, want koude vermindert de smaak." Het panel proeft voorzichtig, want de heren hebben iedereen gewaarschuwd: "Whisky dient om van te nippen, niet om van te zuipen." Ook gorgelen en slurpen zoals wijnkenners doen wordt afgeraden, daarvoor is whisky gewoon te sterk.

"Is het dan niet netjes om dronken te worden van whisky?", wil een van de dames weten. De heren lachen en pleiten schoorvoetend schuldig. "Van whisky word je niet anders dronken dan van een glas bier of een glas champagne. Alleen de hoofdpijn 's anderendaags is minder", weten de heren uit ervaring. Ook verschillende whisky's door elkaar drinken blijkt geen kortere weg naar een zwaardere kater. Whisky is immers geen bier. "Een glas bier bevat drie keer meer calorieën dan een glas whisky", prijzen de heren aan. "Van whisky word je dus niet dik." Uit de mond van Filip Verheye klinkt het enigszins vreemd. Hij excuseert zich met de glimlach: "Ik ben niet dik van veel whisky te drinken. Het is erfelijk. Mijn moeder was ook nogal breed." Koenraad Cracco knikt: "In Schotland is bijna iedereen aan de magere kant."

Turfgerookte whisky, stinkt dat niet enorm?

De derde whisky is een Glenfiddich Coaran Reserve, een échte turfgerookte whisky zo blijkt, want 'coaran' is Schots voor verbrande aarde. Nogal scherp van smaak, merken de dames op. Verder hebben ze geen idee hoe turf smaakt of hoe het in dit glas terecht komt. Hiervoor moet Verleye uitleggen hoe whisky wordt gemaakt. Tot in de helft dan toch, want het moet snel gaan. Whiskystokers hebben allicht meer geduld dan jongedames. Verleye doet niettemin zijn best: "Eerst is er gerst dat drie dagen in water moet weken. Daarna wordt de mout op een geperforeerde vloer uitgestrooid om te drogen. Dat kan met gelijk welke warmtebron: gewone lucht, stoom, kool of turf." Dat moet aardig stinken, merkt een van de genodigden op. "Voor sommige mensen betreft het inderdaad stank", antwoordt Verleye, "maar wij vinden dat het lekker ruikt. Hoe dan ook, turfwhisky's zijn trendy." Meer iets voor mannen dan, besluit de dame tegenover hem. Maar dat wil Verleye niet gezegd hebben. "Scherpere whisky's zijn niet per se voor mannen. Er bestaan geen aparte whisky's voor mannen en vrouwen. En van whisky voor amateurs is al helemaal geen sprake. Liefhebbers noemen wij dat."

Hoe kan je in whisky rode vruchten proeven als er alleen maar gerst in zit?

Whisky vier, The Macallan Single Malt, volgens Verleye een degelijke en ouderwetse whisky, wordt goedkeurend onthaald. "Proef je de karamelsmaak van toffee en de toetsen van rode vruchten?" vraagt Verleye. Hij heeft gelijk: dit is lekker. Maar hoe komt die karamelsmaak en die toets van rode vruchten er in godsnaam in als whisky alleen van gerst is gemaakt? Verleyes verklaring is simpel. "Het rijpingsvat. Macallan is gerijpt in een sherryvat. Sherry casked staat op de fles, daar haalt de Macallan zijn smaak vandaan. Whisky rijpt altijd in tweedehands eiken vaten van rum, sherry of bourbon. First fill-vaten worden nooit gebruikt en vaten spoelen is absoluut uit den boze", zegt Verleye nog voor een der dames een praktische opmerking over de afwas kan maken.

Leeft mijnheer Macallan van de gelijknamige whisky nog?

"Macallan is geen familienaam", legt Verleye uit. "Macallan is de naam van een oud parochiekerkje in het noorden van Schotland, en de stokerij staat op de ruïnes van dat kerkje. Whisky wordt trouwens nooit naar zijn stoker genoemd. Famous Grouse bijvoorbeeld is genoemd naar de grouse, de rode korhoen, het officiële dier van Schotland. Balvenie is dan weer een kasteel waar Mary Stuart nog heeft geslapen en Glenfiddich is Schots voor Vallei der Herten." Cracco rondt het verhaal af. "De fabel van 'hoe moeilijker uitspreekbaar de naam, hoe beter de whisky' is romantiek en bullshit."

Prompt neemt hij een slokje Highland Park van twaalf jaar oud, nummer vijf in de reeks. "Die van achttien jaar oud is het beste wat er op aarde bestaat", vinden de heren. "Heerlijk, die smaak van turfgerookte whisky." Highland Park had net zo goed de naam van een popgroepje kunnen zijn, wordt nog opgeworpen, maar dat kan Verleye en Gracco niets schelen. De dames eigenlijk ook niet. Ze proeven en proberen te onthouden. Eén schoonvader mag voor Kerstmis alvast rekenen op een fles Macallan of Highland Park. De namen werden genoteerd. Verrassing!

Het land dat het meeste whisky maakt ter wereld blijkt India te zijn. En het land waar het meeste whisky geconsumeerd wordt, is dan weer Griekenland'Een glas bier bevat drie keer meer calorieën dan een glas whisky', prijzen de kenners aan. 'Van whisky word je dus niet dik'

PROEFONDERVINDELIJK

Whiskykenners Filip Verleye (l.) en Koenraad Cracco (met 'Schotse' snor) leggen hun jonge vrouwelijke toehoorders tijdens een heuse 'tasting' uit dat hun favoriete drank niet iets is voor oude mannen alleen. TULPEN UIT SCHOTLAND

De twaalf jaar oude Balvenie wordt uit een portglaasje genuttigd. 'Whisky drink je best uit een tulpvormig glas', zo wordt de dames geleerd, 'en zonder ijsblokjes.' BEROEMDE VOGEL Famous Grouse-whisky is vernoemd naar de grouse of rode korhoen, de officiële Schotse mascotte. Whisky wordt nooit naar zijn stoker genoemd, maar dat maakt 'm er dus niet minder lekker op.