Waarom ziekenhuizen bloeden
Vier op de tien ziekenhuizen zit in de rode cijfers, blijkt uit een rondvraag van Zorgnet Vlaanderen. Nauwelijks een verrassing als je weet dat experts al jaren om een stevige hervorming van de ziekenhuisfinanciering vragen. Vijf redenen waarom die er maar niet door komt.
Politiek: getwist en getalm
De voorbije jaren werd het alsmaar duidelijker dat de ziekenhuisfinanciering op losse schroeven staat. Helaas liep dat besef samen met een aanslepende regeringscrisis. Sinds 2010 was er van bestuur in ons land nauwelijks sprake, laat staat dat ingrijpende hervormingen er in die periode door kwamen.
Met het aantreden van Di Rupo I kwam daar weliswaar verandering in, maar de daadkracht spatte er bij minister van Volksgezondheid Laurette Onkelinx (PS) niet echt af. Een gebrek aan visie, menen een resem experts. "Al kun je haar ook niet alles verwijten", zegt Peter Degadt van Zorgnet Vlaanderen. "De regering heeft amper twee jaar de tijd gekregen. Dan zijn grote hervormingen moeilijk."
Wat vandaag wel op tafel ligt, is een stappenplan om de financiering te hervorming. Al was de ontgoocheling groot toen bleek dat de eerste implementaties pas voor 2016 gepland staan. Too little too late, vinden sommigen, zeker omdat de ziekenhuizen nu al nauwelijks het hoofd boven water kunnen houden. Noodzakelijk, vindt het Federaal Kenniscentrum, dat een eventuele hervorming eerst grondig wil bestuderen en geen halfbakken werk wil afleveren.
Economische crisis: brandjes blussen
Onkelinx had er bij haar regeringspartners nog voor gepleit om Volksgezondheid ongemoeid te laten, maar haar pleidooi was tevergeefs. In tijden van economische crisis moet iedereen besparen, dus ook de gezondheidszorg. Het resultaat was in veel gevallen paniekvoetbal: besparingen op korte termijn, met nefaste gevolgen voor de toekomst.
De basisfinanciering van de ziekenhuizen bijvoorbeeld werd bevroren, terwijl de lonen van de werknemers door de index wel stegen. En dus sneuvelde er al eens personeel bij een nieuwe besparingsronde. Anderzijds zetten ziekenhuizen hun artsen aan om zoveel mogelijk prestaties te leveren, want per prestatie krijgen ze geld van de overheid. Dus worden er massaal onderzoeken, scans en tests aangevraagd.
Ziekenhuizen in ontkenning
Ook de ziekenhuizen treft schuld, stelt gezondheidseconoom Lieven Annemans (Universiteit Gent). "Vandaag trekken de ziekenhuizen aan de alarmbel, maar dat was in het verleden wel anders. Al te vaak deden ze of er niks aan de hand was." Ziekenhuizen waarvan de rekening klopte - ook al was dit door te veel behandelingen of onderzoeken uit te voeren - stonden niet te springen om structurele hervormingen.
Annemans: "Dat verklaart ten dele ook de politieke terughoudendheid. Een heleboel politici zetelt namelijk in de raad van bestuur van ziekenhuizen."
Artsen en hun tarieven
Hoeveel mag een cardioloog aanrekenen voor een bypass? Hoeveel mag een psychiater vragen voor een consult? Dat staat allemaal vast in de nomenclatuur die ziekenfondsen en artsensyndicaten onderhandelen. "De ziekenhuizen zitten niet mee aan tafel", benadrukt Peter Degadt. "Dat is op zich al problematisch."
Hoe dan ook is die hele nomenclatuur aan herziening toe. De tarieven zijn doorheen de jaren scheefgetrokken. Intellectuele prestaties, bijvoorbeeld, brengen bijna niets op. Wat meteen verklaart waarom het loonbriefje van een psychiater of kinderarts heel wat minder indrukwekkend is dan dat van pakweg een nierspecialist.
"De politiek is heel bang om hier aan te sleutelen", legt Annemans uit. "Die tarieven liggen heel gevoelig. Terwijl een herziening ervan noodzakelijk is in het geheel van hervormingen."
De patiënt zelf
En dan is er nog de patiënt zelf. Die wil namelijk graag dicht bij huis geholpen worden. Zowat alle experts mogen het erover eens zijn dat complexe ingrepen alleen maar mogen in gespecialiseerde centra, finaal wil Jan met de pet voor zowat alles - van openhartchirurgie tot diepe hersenstimulatie - terecht kunnen in zijn dorpsziekenhuis.
Bovendien pleiten patiënten niet onschuldig als het gaat om overconsumptie. 'Medical shopping', geneesmiddelen slikken tegen beter weten in, eisen dat er een extra scan gemaakt wordt... Het draagt allemaal bij tot de scheve financiële situatie waar ziekenhuizen momenteel in zitten.