Alle pijlen gericht op N-VA
De regering staat voor een haast onmogelijke opdracht. Er moet 2,2 miljard euro worden bespaard om de begroting op koers te houden. De broze cohesie tussen de coalitiepartners komt zwaar onder druk te staan.
"Het wordt a hell of a job." Een van de regeringstoppers ziet het somber in. De begroting is sinds de opmaak in oktober vorig jaar met 2,2 miljard euro ontspoord. Dat blijkt uit het rapport van het monitoringcomité, de groep topambtenaren die de definitieve cijfers voor de begrotingsonderhandelingen levert. Nog een tikje meer dan de eerste onheilsberichten eind vorige week.
En dat bedrag is nog de meest optimistische inschatting. De kosten van de asielcrisis, zo'n 650 miljoen euro, worden buiten de balansen gehouden, omdat het om een eenmalige uitgave gaat. Europa is in principe akkoord, maar dat geld moet wel ergens vandaan komen.
Bovendien wordt er afgeweken van het pad richting een begrotingsevenwicht in 2018. Als de regering die koers wil aanhouden, loopt het tekort op tot 3,2 miljard euro. "Het komt de regering toe om de doelstelling te bepalen", stelt het rapport. Officieel is er nog geen beslissing genomen, maar de kans is groot dat er eerder op 2,2 miljard wordt gemikt. Het is het minimum minimorum voor Europa, dat ons land maandag nog waarschuwde dat de huidige inspannigen onvoldoende waren.
Speerpunt van de kiescampagne
Zo veel slechte cijfers zetten de verhoudingen binnen de regering zwaar onder druk. Een strakke begrotingsdiscipline was de alfa en omega van deze regering. Voor N-VA was het een van de speerpunten van de kiescampagne. Er zullen bijzonder zware beslissingen moeten worden genomen om die 2,2 miljard bijeen te harken. De mogelijkheden om te besparen lijken uitgeput. Maar wat meer is: de essentie van deze regering wordt in vraag gesteld. Hoe zit het met die heilige centendiscipline?
Of het begrotingsevenwicht in 2018 ook effectief wordt gelost, wordt een van de cruciale vragen bij de onderhandelingen. Met een extra inspanning in 2017 kunnen we dit jaar de teugels wat laten vieren, maar ook dat ziet niet iedereen zitten. Minister van Begroting Sophie Wilmès (MR) creëerde zondag een eerste opening, met in haar zog CD&V-voorzittter Wouter Beke. N-VA en Open Vld houden voorlopig vast aan een evenwicht in 2018, maar het verweer zwakt met de dag af.
De eerste werkgroepen zijn intussen opgestart, premier Charles Michel (MR) overlegde met enkele topministers. De strategie? Eerst kijken welke afgesproken maatregelen nog kunnen worden uitgevoerd. Alle coalitiepartners richten meteen hun pijlen op N-VA, en in de eerste plaats op minister van Financiën Johan Van Overtveldt.
Zijn departement alleen al is verantwoordelijk voor een tekort van 1,6 miljard, onder meer door een verkeerde inschatting van de voorafbetalingen. Topambtenaar Hans D'Hondt nam daarvoor dan wel de schuld op zich, de coalitiepartners hebben hun lijstjes al klaar over waar de inschattingen Van Overtveldt volgens hen mislopen. Er zijn de karaattaks, de kaaimantaks en de fiscale regularisatie, aangekondigde maatregelen die nog niet in uitvoering zijn of waarvan de opbrengst onzeker is. CD&V'er Eric Van Rompuy hamerde gisteren nog eens op dezelfde nagel.
Maar Open Vld en CD&V wijzen ook op een speciale belasting die vorige zomer met de tax shift werd ingevoerd voor buitenlandse investeringen in vastgoed. Die moest 250 miljoen euro opleveren, maar moet nog groen licht krijgen van bankenwaakhond FSMA. Een ander voorbeeld? De verlaagde btw op scholenbouw, een andere tax shift-maatregel, zal 100 miljoen euro kosten, terwijl er nul euro was geraamd. De terugverdieneffecten leveren niet op.
Tegelijk moet minister van Ambtenarenzaken Steven Vandeput (N-VA) eraan geloven. Zijn grote besparingsplan bij de overheid komt maar niet van de grond. Open Vld-voorzitter Gwendolyn Rutten: "Ik ben ervan overtuigd dat de overheid nog een stuk efficiënter kan en kijk daarvoor naar hem." Het grote geld valt daar niet te halen: de doelstelling voor dit jaar was 100 miljoen euro.
Zenuwen onder hoogspanning
De N-VA'ers stellen intussen zelf hun lijstjes op en mikken op de sociale zekerheid. Ze krijgen daarbij voorzichtig steun van Open Vld, zolang er maar niet aan de gezondheidszorg wordt getornd. Peeters wijst erop dat hij zijn hervormingen rond heeft en wat nog niet is uitgevoerd, snel van kracht zal gaan. Net als Van Overtveldt trouwens. Voor de karaattaks wacht hij op advies van Europa, voor de fiscale regularisatie heeft hij nog het fiat nodig van de deelstaten. Maar hij wil doorzetten.
Bij het 'onuitgevoerd beleid' kan zo nog wat geld worden gevonden, maar groot zal de vangst niet zijn. Eer de maatregelen van kracht zijn, is het jaar al bijna om en vallen de inkomsten voor 2016 schamel uit. Er zullen nieuwe besparingen volgen. En daar heeft niemand zin in.
De timing zet de zenuwen nog meer onder hoogspanning. De premier zou graag een akkoord hebben voor hij China bezoekt, binnen goed anderhalve week. De komende dagen al starten de echte politieke onderhandelingen. Iedereen is zich bewust van de ernst van de situatie. Hangt er een regeringscrisis in de lucht? Een topper: "Er staan andere, té belangrijke dingen op het spel op dit moment. Kijk naar de vluchtelingen. Dat iedereen het hoofd maar koel houdt."