'Je moet durven verliezen'

In Plan Bart, een nieuwe Vlaamse romantische komedie die vanaf woensdag in de bioscoop loopt, speelt Perceval een Brusselse flierefluiter die droomt van het WK luchtgitaarspelen in Japan. En die met zijn zaad, tegen betaling, zijn ex-lief zwanger maakt omdat ze hunkert naar een kind. "Luchtgitaarspelen, dat heeft iets boeddhistisch", zegt Perceval. De baseballpet zit strak over het hoofd, de blik glijdt naar buiten, richting Vlaamsekaai in Antwerpen, die je vanuit de L'entrepôt du Congo ziet liggen. Misschien denkt hij aan het water dat daar achter ligt. Datzelfde water waar zijn grootouders over gevaren hebben en zijn vader, theatermonument Luk Perceval, op wie hij fysiek lijkt maar dan op een meer bonkige manier.

Of Perceval in Plan Bart op zijn fictieve gitaar de akkoorden van 'Stairway to Heaven' inzet, is niet duidelijk. Droomt & waakt, zijn rapplaat met even intens rauwe als eerlijke Vlaamse rijm, werd anders wel de hemel in geprezen toen die begin dit jaar uitkwam. Of dat ook met August gaat gebeuren, zijn eerste echte kortfilm als regisseur, een waarvan hij de opnamen net heeft afgerond, valt nog af te wachten. Overloop het rijtje van cineasten aan wie Perceval refereert en je weet dat hij hoog mikt: Lars von Trier, Ulrich Seidl, Fien Troch, Harmony Korine en Gus Van Sant.

"August gaat over een jongetje van zeven dat iets slecht meemaakt, iets wat hem gaat tekenen." Lachend, en met een accent van speelse nonchalance, vult Perceval aan: "En ja, ik denk dat ik er wel iets van kan maken. Ik weet trouwens niet of ik een filmbeest ben. Ik hou gewoon van film. Gisteren ben ik speciaal in Brussel gebleven omdat daar alleen nog Under the Skin draaide."

Regisseren is meer omzichtig dan acteren, zegt de acteur in Perceval, bekend van Rundskop, Borgman en Dagen zonder lief. "Als acteur heb je geen verantwoordelijkheid op de set, buiten natuurlijk de rol die je moet spelen tussen actie en cut. Ik voel me gewoon thuis op een set. En ik maak graag mijn eigen dingen. Ik heb graag de eigen verantwoordelijkheid over iets dat ik maak. Uiteraard komen er als regisseur duizend dingen tegelijk op je af en moet je al de problemen die op je bord komen snel oplossen. Maar van stress word ik juist rustig. Als ik in de rust zit, creëert mijn geest vanzelf chaos. Ik veronderstel dat het een soort karaktertrek is en dat het ook een beetje de staat van mijn geest is. Op vakantie kan ik twee dagen stilzitten maar dan moet ik weer iets nieuws bedenken. Ik ben het gelukkigst als ik creatief aan iets kan prutsen."

Perceval spreekt de woorden uit zoals een bokser die uithaalt: kort en krachtig. Lange volzinnen, het is niet zijn ding als hij over zichzelf moet spreken. "Muziek maken, creëren: voor mij is het een manier om te blijven dromen. Met het ouder worden wordt ook de melancholie groter. Die melancholie, hoe ongrijpbaar ze ook is, probeer ik te grijpen en te vertalen naar de dingen die ik maak. En hopelijk komt dat bij de mensen binnen. Je kunt ook niet met Hades blijven meereizen. Als je jong bent, kun je diep gaan, de duisternis of de onderkant van het leven ontdekken omdat je denkt dat je onsterfelijk bent. Maar hoe ouder je wordt, hoe vermoeiender dat is."

De duisternis van rolluiken die niet meer opgetrokken worden, Perceval kwam er vrij vroeg mee in aanraking: toen hij acht was, gingen zijn ouders uit elkaar. Op de hoes van zijn cd staat een zwart-witfoto van Maarten Vanden Abeele. Een man en vrouw, opgetut voor een gala, maar wel onthoofd. Van een symbolische oudermoord gesproken. Perceval grijnst. "In die foto zit er een belofte maar ook een heel verleden, ja."

En rappen doet hij onder de naam kRaMeR, geplukt uit Kramer vs Kramer, dé Hollywoodfilm uit de jaren 70 over een emotionele echtscheiding. "Ons grootste gevecht is het gevecht met onszelf. Daarom heb ik die naam gekozen. Het heeft niets met die scheiding te maken. Het ging er thuis soms niet mals aan toe maar er zijn kinderen die veel ergere dingen meegemaakt hebben. Het zat thuis sowieso al scheef, dus die scheiding vond ik eigenlijk een opluchting. Veel heb ik er niet met mijn ouders over gesproken, nee. Het was eerder zoiets van: laat maar. Zoals ik het in het liedje 'Pa' zeg, je moet er niet moeilijk over doen."

In 'Pa' zingt Perceval over zijn woelige relatie met zijn vader. Het zijn kopstoten van emoties en het lied is zo persoonlijk dat het pijnlijk en ontroerend wordt. "Het was een bevrijding om dat van me af te kunnen rappen. Erover zingen ligt me beter dan erover spreken. In het begin als ik het zong, kreeg ik altijd een krop in mijn keel. Als ik het nu op de radio hoor, vind ik het wel een mooi liedje." (lacht)

'Niet recht maar krom'. Zo heette een van de eerste gedichtjes die Perceval als tiener schreef. Het rappen volgde niet veel later. "Het is een heel directe vorm om je te uiten en ik kan het overal doen waar ik wil. Waar ik ook ben, ik kan een pen pakken en mijn rijm beginnen te schrijven. Ik zet gewoon mijn koptelefoon met een beat op en ik ben vertrokken."

Zelfs zijn ingangsexamen op Studio Herman Teirlinck legde hij al rappend af. Het parcours dat Perceval in die jaren 90 volgde, was bijzonder grillig, als een vuig refrein van doelloos rondzwerven, dealen, slapen, kleine criminaliteit en afkickcentra. Niet recht maar krom, dus. "Ik was toen een ongeleid projectiel", zegt Perceval. "Maar ik ben blij dat ik jong - Bam! - met mijn kop tegen de vlakte ben gegaan. En dat ik er ben uitgekomen. Ik heb er veel inspiratie uitgehaald en ben er op een bepaalde manier gevoeliger door geworden.

"Ik mediteer nu ook, elke morgen, 20 tot 40 minuten. Je kunt niet constant op het paard van je geest zitten. Als je even langs dat paard gaat staan en het laat draven, op den duur wordt dat paard dan rustig. Ik vind ook dat creëren een spirituele daad is. Je geeft iets aan mensen en als je dat op een echte, pure manier doet en het komt binnen bij mensen dan komen ineens twee geesten samen, alsof twee ego's opgeheven worden."

Littekens

Binnenkort starten de opnamen van D'Ardennen, een langspeelfilm met Matthias Schoenaerts naar een scenario dat hij samen met regisseur Robin Pront schreef. De film gaat over twee broers mét littekens die samen in de Ardennen een lijk moeten gaan begraven. Bij VIER staat dan weer Omerta in de startblokken, een door Perceval mee gepende misdaadserie. Met andere woorden: overloop de filmprojecten van Perceval die er aankomen of kijk terug naar zijn magnifieke vertolking als de gluiperige Diederik in Rundskop en je merkt dat hij zijn gevoel voor dreiging en misdaad er niet door verloren heeft.

"Ik denk dat er gewoon een soort duistere kant in mij zit en dat het er zo uitkomt. Ik ben niet zo lichtvoetig eigenlijk. Je kunt ook niet megapositief ingesteld zijn als je ziet hoe we de aarde aan het verknoeien zijn. Je hebt het gevoel dat er een constante dreiging is, toch?

"En je kunt en je moet relativeren, maar je moet de duisternis ook niet uit de weg gaan. Het is heel dubbel. Aan de ene kant is er dat lichte en lach ik graag met mezelf en alles. En aan de andere kant vind ik het allemaal niet zo een lachertje. Geboren worden als mens, dat is prachtig en een enorm geluk. Maar het brengt ook een verantwoordelijkheid met zich mee die je niet uit de weg moet gaan. Als je dan ziet hoe onbeholpen het grootste deel van de mensheid daar mee omgaat, dan word je daar niet per se lichtvoetiger van."

De vinger leggen op de zere wonden en de heikele condition van zijn generatie, dat deed Perceval ook in Haralds feestje en Liebling, goed ontvangen stukken die hij zelf schreef en die door het Antwerpse theatercollectief Het Zesde Bedrijf opgevoerd werden. In de recensies in deze krant klonk het zo: "Perceval jazzt met zijn taal op een hedendaags ritme en hij bewijst opnieuw dat hij een talentvol observator is van 'het leven gelijk het is en gelijk ge de schijn ophoudt.'" "Ik kan me wel inbeelden dat de angsten van mijn generatie doorklinken in wat ik schrijf. Iedereen gaat op zijn manier om met die angsten. Sommigen worden er cynisch van, anderen zoeken hun heil in egocentrisme of materialisme. En tegelijk komt er een tegenreactie op gang: veel mensen van mijn generatie worden spiritueel en dat vind ik superschoon.

"Maar het overgrote deel van de mensen verdooft zich. Het is echt moedig om met open ogen en armen in de wereld rond te lopen. De Amerikaanse boeddhistische non Pema Chödrön noemt dat soort mensen hartstrijders. Het zou toch goed zijn als we ons allemaal van onze angsten zouden kunnen bevrijden. Het zou de aarde er anders uit laten zien."

Op zijn rapplaat zegt Perceval dat zo: "Zoeter wordt alles als ik verlies." Perceval: "Mensen worden mooier als ze leren omgaan met verlies, nederiger. Maar je moet ook je durven ontdoen van je illusies en verwarring, durven verliezen in het leven. Je leven bestaat toch grotendeels uit verlies. Het is een combinatie van lijden en falen. Maar dat maakt het juist schoon, als je daarmee kunt omgaan. Het is strijden, als een harstrijder, of vluchten. En de manier hoe je met dat verlies omgaat, maakt dat je er mooier of lelijker van wordt."

Over mooier worden gesproken: "Jeroen heeft mij geleerd dat er ook een helende kracht zit in de pijn van het leven, het biedt je de kans om te veranderen", aldus vader Perceval. "Heeft hij dat gezegd? Dat is mooi. Ik heb op een gegeven moment het roer inderdaad omgegooid. Ik ben zo open en helder mogelijk in het leven gaan staan. Oké, ik heb nog mijn vluchtwegen maar ik ben me er bewust van. Ik verdrink met andere woorden niet meer in het leven." Of Perceval, in Droomt & waakt: "Ik heb gekozen om te wiezen met de groten / die niet verliezen door hunnen ziel uit te doven / die durven zien in de ziel van hun eigen ogen."

Perceval alias kRaMeR treedt vanavond om 23 uur op in De Studio in Antwerpen, op het slotfeest van het Theaterfestival.