Een zwarte zwaan boven België

Het “Nieuwe Normaal”, zo typeerde Mohamed El-Erian de situatie die in het zog van de financiële crisis is ontstaan in de rijke landen. Mohamed El-Erian is de topman van PIMCO, één van de grootste investeringsfondsen in de wereld. Structureel veel lagere economische groei, meer onzekerheid omtrent de evolutie van het prijspeil en meer kans op acute volatiliteit op de financiële markten vormen de hoofdkenmerken van dat Nieuwe Normaal.

Er valt echt niet meer naast te kijken: ook in België is er iets als een Nieuw Normaal ontstaan, zij het met een wat andere invulling dan die van Mohamed El-Erian. De Belgische versie van het Nieuwe Normaal verwijst natuurlijk naar de toestand van regeringloosheid die nu al maanden aansleept en waar op geen enkele manier een redelijke, functionerende oplossing voor in de maak lijkt. Bemiddelaars geven de toorts door aan verkenners die de hete aardappel op hun beurt achterlaten op het bord van een ‘clarificateur’. De idee dat het alles bij elkaar ook wel losloopt in dit land met enkel maar een regering van lopende zaken heeft sluipend haar intrede gedaan bij grote delen van de bevolking.

Riskant

Die idee van het Nieuwe Normaal voor België is een illusie en wel degelijk één van de riskante soort. Ze verbergt namelijk het gevaar van het neerstrijken van een Black Swan of zwarte zwaan in ons land. Met ‘Black Swan’ verwijzen we naar de titel van de bestseller van Nassim Nicholas Taleb, de auteur die deze week in België op visite was in het kader van de Econopolis Economic Encounters.

Nassim Taleb is geen figuur die zich één-twee-drie laat omschrijven en in een hokje duwen. Zeer bedreven in wiskundige statistiek, toont deze Amerikaan van Libanese origine zich ook een bedreven filosoof en is hij een rabiaat anti-econoom. Als financieel trader harkte hij zichzelf een behoorlijk persoonlijk fortuin bij elkaar. Zijn wereldwijde faam dankt hij aan het feit dat hij tot het beperkte groepje van mensen behoort die de financiële catastrofe die in de zomer van 2008 definitief over ons neerdaalde, geruime tijd voordien voorspelden. En dit op basis van zijn theorie van de Zwarte Zwaan.

Wat bedoelt Taleb met een ‘zwarte zwaan’? Hij gebruikt de symboliek van dit in Australië voorkomende dier voor gebeurtenissen die drie kenmerken vertonen. Ten eerste moet het gaan om iets erg onverwacht, iets dat buiten het normale verwachtingspatroon valt. Ten tweede dient deze gebeurtenis een verregaande impact te hebben. Dat kan zowel in positieve als in negatieve richting zijn. En ten derde: we herkennen zwarte zwanen pas achteraf. Iets technischer geformuleerd: de gebeurtenis in kwestie heeft een hoge mate van retrospectieve voorspelbaarheid, wat inhoudt dat het na de feiten erg voor de hand ligt waarom die gebeurtenis zich finaal ook voordeed.

Zwarte zwanen zijn toevallige gebeurtenissen die ons leven bepalen. Het internet is een voorbeeld, 11 september een ander. Zwarte zwanen liggen ten grondslag aan bijna alle belangrijke gebeurtenissen in de geschiedenis, politiek, wetenschap, in zaken en privé. Ook in ons land?

België flirt dezer dagen met een zwarte zwaan. Naarmate een ernstige oplossing voor onze grote politieke problemen uitblijft, neemt het geflirt alsmaar ernstiger vormen aan. Het is zeker niet zo dat we in een onvermijdelijkheid terechtgekomen zijn. Onze financieel-economische toestand is bepaald niet goed maar nu ook weer niet dermate verziekt dat we aan een traject à la Griekenland - duidelijk een zwarte zwaan! - niet meer kunnen ontsnappen.

Het staat evenwel in de sterren geschreven dat inzake, bijvoorbeeld, de toestand van de publieke financiën en het concurrentievermogen van onze ondernemingen, ingrijpende maatregelen moeten komen. België staat roerloos in een wereld die tegen een adembenemend ritme verandert. Vooraleer tot dergelijke ingrepen te kunnen komen, zal eerst de staatkundige knoop waarin dit land verstrikt is geraakt, ontward moeten worden. De kans op zulk een ontwarring neemt met de dag af.

Onherroepelijk

Het grote risico bestaat erin dat beleggers en andere spelers op de financiële markten dat ook in gaten zullen krijgen, en dat de ontsporing van het Belgische treintje alsmaar moeilijker te corrigeren valt. Raakt dit besef echt ingebakken in de verwachtingen, dan komt er onherroepelijk een zwartezwaanmoment. Conform de definitie van Taleb gaat het dan om iets wat we niet echt verwacht hadden en tegelijk een serieuze omvang heeft. Ook de analyses in de trant van “dit was onvermijdelijk geworden” zullen dan snel volgen. Kortom, een Zwarte Zwaan ten voeten uit.