'Choqueren was de basis'
Eric De Volder, Dirk Pauwels, Arne Sierens, Michiel Hendryckx: klinkende namen in onze kunstscene. Maar herinnert iemand zich nog het collectief waarmee het voor hen in de jaren 70 begon? Aan die onterechte vergetelheid maakt het boek Parisiana nu een eind.
De dirigent trekt zijn vest uit, zet een dooie vis op zijn hoofd en de muziek begint." Tja, menig recensent raakte eind jaren 70 serieus van de wijs bij de 'concerten' van het Etherisch Strijkersensemble Parisiana. De 'dirigent', de jonge Eric De Volder, was een kunstenaar opgeleid aan de Gentse Academie - op dat moment een draaischijf van avant-gardistische en internationale invloeden. De Volder had zijn vader, een altviolist, gevraagd om met een paar collega-muzikanten de opening van een expositie op te luisteren. De klassieke muzikanten in hun serieuze zwarte pakken leken hem een hilarisch contrast te vormen met het onconventionele beeldende werk van de jonge garde makers.
De vernissage werd het eerste optreden van het Etherisch Strijkersensemble Parisiana. De Volder zou de aanwezigheid van het deftige strijkje later combineren met een actiegroep van performers, acteurs en amateurs, die voor absurde 'randanimatie' zorgden. Op de zoete klanken van klassieke melodieën sprongen ze uit taarten, lieten ze bommetjes ontploffen of faketen ze een collectieve zelfmoord.
Ze waren moleculen op drift: even klonterden ze samen tot de origineelste kunstenaarsclub van het land, om een paar jaar later weer uiteen te vallen en een eigen richting te kiezen. Opmerkelijk is dat het fenomeen Parisiana tussen de plooien van de geschiedenisboeken dreigde te verdwijnen, terwijl zich rond tijdgenoten als Anne Teresa De Keersmaeker of Jan Lauwers van bij het begin een heel discours ontwikkelde. Maar dat er zo weinig bewaard en gedocumenteerd bleef, lag in de aard van het beestje. De acties van Parisiana puurden hun kracht uit de directe impact, uit de onverwachte injectie van verbeelding in het dagelijkse leven. Het leek dan ook overbodig om wat er gebeurde vast te leggen: eens de actie voorbij, was elke relevantie vervlogen.
De Universiteit Antwerpen heeft nu een eerste aanzet gegeven om dat Parisianadiscours te ontwikkelen. Onderzoeker Thomas Crombez interviewde leden en getuigen en stelde een boek samen dat werd opgedragen aan de in 2010 overleden Eric De Volder.
Geen leider
Begin de jaren 80 was Parisiana uitgegroeid tot een dertigtal mensen, waaronder het kruim van de Gentse avant-garde. Alleen werd daar nog niet op die manier over gesproken. Het hele gebeuren rond Parisiana was sowieso doordrongen van een grote schroom om de eigen praktijk 'kunst' te noemen. De Volder zei daar in 2009 nog over: "Een filosofie achter Parisiana was, naast de slogan 'Kunst is modder', om de dingen niet al te serieus te nemen. Het een en ander te relativeren, om af en toe 'den onnozelen' uit te hangen, om anderen te amuseren."
Parisiana had geen leider of structuur: iemand kwam met een idee voor een actie, daarover werden wat praktische afspraken gemaakt, Parisiana ging erop af, zonder verdere repetitie of voorbereiding. Tijdens de 'Week van de Auto' van 1980 op de Gentse Korenmarkt - een promo-event om het gebruik van de auto aan te moedigen - zette het collectief het plein vol met auto's met platte banden, stelde valse benzinepompen op en ramde met voorhamers een wagen in elkaar.
Bom van ego's
In een processie uit 1981 speelde De Volder paus: hij werd rondgedragen op een hoge troon en liet de gelovigen eten van zijn bananenpiemel. Dirk Pauwels: "Het choqueren was de basis. Mijn kinderen hebben ook eens meegedaan. Ze verkochten schoenborstels aan het publiek, verkleed als zigeunermeisjes. Eric trok aan hun oren en gooide hen uit de zaal. Mensen waren daar zeer verontwaardigd over."
De roem van Parisiana groeide begin de jaren 80 van Gent en België tot buiten de landsgrenzen: een uitnodiging voor het Amsterdamse Festival of Fools leverde een toernee op langs Kopenhagen, Londen en Berlijn. De pers wist zich geen raad met het Belgische zootje ongeregeld, zo bewijst een krantenknipsel uit 1981: "Het fascinerende aan Parisiana is dat je de groep onmogelijk in een hokje kunt steken. Ze zijn geen muziek- en geen theatergroep, geen Fools en geen ernstige toneelspelers; ze spelen ook geen stuk, maar organiseren een muziektheaterhappening, waarin de kijkers worden meegenomen."
Rond 1984 doofde het elan van de groep gaandeweg uit. Beeldend kunstenaar William Phlips heeft daar een verklaring voor: "Parisiana was ook een bom van ego's. Het heeft hierdoor maar zeven tot acht jaar standgehouden. Iedereen wou daarna aan zijn eigen projecten werken."
Etherisch Strijkersensemble Parisiana - Het vroege werk van Eric De Volder is uitgegeven door LannooCampus (208 pagina's, 22,99 euro).