Pas bij -6 wordt het echt bibberen

Eerst en vooral: morgen zal het licht niet uitgaan, in tegenstelling tot eerdere berichten. De vrees voor een stroomtekort na de brand in kerncentrale Tihange 3 is wat voorbarig. De centrale wordt vanochtend al heropgestart. Morgen zou ze weer op vol vermogen draaien. En zelfs al zou deze operatie mislukken, wat uitbater Electrabel uitsluit, dan nog blijft onze stroombevoorrading voorlopig veilig.

De verklaring hiervoor is simpel. Het moet nog een stuk harder vriezen voor we écht in moeilijkheden geraken. Tot -6 graden Celsius, en dat een dag lang, zo blijkt uit het jaarlijkse Winter Outlook-rapport van ENTSO-E, de Europese koepelorganisatie van hoogspanningsnetbeheerders.

Er bestaat deze winter dus wel een kans op stroomtekorten. Drie van de zeven kerncentrales in ons land liggen stil. Twee door scheurtjes in hun reactorvat (Doel 3 en Tihange 2), een door sabotage (Doel 4). Maar dit is geen reden tot paniek. In België zelf mogen er dan niet genoeg gascentrales, windturbines en zonnepanelen zijn om zonder die kerncentrales te kunnen, stroom importeren zal tijdens het overgrote deel van de winter een oplossing vormen. Langs de hoogspanningslijnen naar Nederland en Frankrijk kan 3.500 megawatt worden binnengehaald. Ter vergelijking: de defecte kerncentrales hebben samen een vermogen van 3.000 megawatt.

We komen pas echt in de penarie wanneer het hard begint te vriezen. Op zulke momenten stijgt het verbruik. Zeker in de vooravond tussen 18 en 20 uur, wanneer gezinnen beginnen te koken, het openbaar vervoer op volle toeren draait en ook nog veel bedrijven actief zijn. Bovendien: wanneer het bij ons de stenen uit de grond vriest, is de kans groot dat het ook in onze buurlanden erg koud is.

Op die momenten zou 'het wondermiddel' van stroom importeren niet meer werken, simpelweg omdat onze buurlanden dan geen overschot hebben om aan ons te verhandelen. Frankrijk, lange tijd onze belangrijkste exporteur, moet op de koudste dagen zelf zijn stroom elders aankopen.

Slechtste leerling

Een rapport van ENTSO-E bepaalt nu voor het eerst het kritische punt. Volgens haar berekeningen dreigt het licht in ons land uit te gaan wanneer de gemiddelde dagtemperatuur tot -6 graden Celsius daalt, en onze windturbines maar op 20 procent van hun vermogen draaien. ENTSO-E bevestigt ook dat België gedurende de hele winter afhankelijk zal zijn van import. Gemiddeld zal het om 800 megawatt gaan. Hiermee zijn we de slechtste leerling van de Europese klas. Geen enkel ander land is zo afhankelijk van zijn buren. Nergens is het risico op stroomtekorten deze winter zo groot.

De hamvraag is dus: wanneer is de kans het grootst dat het tot -6 graden vriest? Weerdienst KMI zegt dat we de komende dagen en weken alvast veilig zitten. Zijn modellen leren dat de winter het nog even kalm aan zal doen. Ook daarna lijkt het niet meteen lastig te worden, aangezien de kerstvakantie dan stilaan begint. Tijdens vakantieperiodes ligt, net zoals tijdens weekends, het verbruik een stuk lager. Het feit dat gezinnen een feestmenu van vijf gangen bereiden met het fornuis, de oven en de friteuse tegelijk aan, weegt niet op tegen het feit dat veel bedrijven en overheidsdiensten de deuren sluiten.

Het wordt vooral opletten in januari en februari. Dat is ook al in het verleden gebleken. De voorbije jaren is het één keer bijna fout gelopen, op 9 februari 2012. Energieregulator CREG zegt dat het toen niet veel scheelde of we zaten een paar uur in het donker.

Het KMI nuanceert. Een temperatuur van -6 graden is bij ons zeer uitzonderlijk. Zowel in absolute als gemiddelde cijfers. Een analyse van de wintermaanden tussen 1988 en 2009 leert dat het over die hele periode in december 166 uren zo hard heeft gevroren, in januari 391 uren en in februari 194 uren. "Over zoveel jaren gespreid gaat dit om een verwaarloosbaar aantal", verduidelijkt woordvoerder Luc De Bontridder. Versta: we moeten al pech hebben.

Vals gevoel

Al geeft deze statistiek een vals gevoel van veiligheid. Het ziet er immers naar uit dat we niet alleen deze winter, maar ook de komende winters nog met stroomtekorten te maken kunnen krijgen. Wat de kans dat we toch een keer prijs zullen hebben een stuk groter maakt. Veel experts zien de scheurtjescentrales nooit meer heropstarten. Centrales bijbouwen is geen optie. Los van het feit dat die er ten vroegste binnen een vijftal jaar staan, wil vandaag geen enkel energiebedrijf zich hieraan wagen. Nieuwe kerncentrales zijn zo goed als onbetaalbaar zonder subsidies. Ook gas- en biomassacentrales staan onder druk.

Op korte termijn zit er niet veel anders op dan hopen op een betere verbinding met onze buurlanden. Vooral met Nederland dan. Daar is nog redelijk wat stroom op overschot, ook tijdens de koudste dagen. Tegen 2016 zou er een nieuwe lijn klaar moeten zijn, goed voor 1.000 megawatt extra importcapaciteit. Ons verbruik zoveel mogelijk terugbrengen is een andere mogelijkheid. Al kan sensibilisering snel op zijn limieten botsen.

De voorbije jaren ligt het gemiddelde verbruik al een stuk lager door de crisis. De CREG heeft meermaals gewaarschuwd: eens de economie weer aantrekt, zal een stijging moeilijk te vermijden zijn.