Vruchtbaarheidsles tijdens de kookles: ‘Op je 37ste al negentig procent van je eicellen weg? Oei’

‘Moet die courgette in blokjes of in reepjes?’ In de keuken van het KSD Diest gonst het van de activiteit. Veertien- en vijftienjarigen uit de richting sociaal-technische wetenschappen koken gevulde courgettes met feta en quinoa. Als deel van de les ‘preconceptionele voorlichting’. Er zijn grappen over groenten die penissen voorstellen en er zijn ‘kinderwensconsulenten’ die mee tomaten wassen en ondertussen bij de tieners peilen naar hun kinderwens. ‘Euh, dat weet ik nog niet’, is het meest gehoorde antwoord.

Maar tieners tijdens kooklessen bijpraten over kinderen krijgen, is niet zo absurd als het lijkt, zegt Shanti Van Genechten, vroedvrouw en oprichter van het Kinderwens Expertise Netwerk (KEN). Die organisatie van kinderwensexperts pleit voor lessen vruchtbaarheid op school. “Gezond eten is een van de dingen die je zelf kan doen om je vruchtbaarheid optimaal te houden”, zegt Vangenechten.

Ook roken, alcohol stress en cafeïne mijden, je vrijpartijen plannen rond de eisprong van de vrouw, je kinderwens tijdig bevragen en vooral beseffen dat de vruchtbaarheid sterk afneemt naarmate we ouder worden, zijn aanbevelingen die KEN in ‘tien vruchtbaarheidsgeboden’ goot. Ze maken deel uit van het door Sensoa goedgekeurde ‘vruchtbaarheidslessenpakket’ dat de organisatie ontwikkelde en dat scholen kunnen aanvragen voor leerlingen van de tweede en derde graad.

Terwijl de kooksessie op gang komt in de ene helft van de klas, krijgt de andere helft les over preconceptionele voorlichting door diëtiste Sarah Noelmans, kinderwensconsulent in opleiding bij KEN. Aan een klas vol muisstille tieners legt ze uit waarom het niet raar is dat een dat een koppel na een jaar ‘proberen’ nog altijd niet zwanger is. “Zaadcellen overleven maar vijf dagen in het lichaam van de vrouw en een eicel overleeft ongeveer 24 uur na de eisprong”, zegt Noelmans. “Het is dus een kansspel. Na een maand op de juiste momenten vrijen is slechts 20 procent zwanger, na een jaar 85 procent.”

Te strakke broeken

Dat wisten deze tieners duidelijk niet. Net zoals ze voor het eerst horen over hoe te strakke broeken en gsm’s in broekzakken de mannelijke vruchtbaarheid belemmeren. Evenveel indruk maakt de boodschap dat een vrouw wordt geboren met één tot twee miljoen eicellen en dat daarvan op haar 37ste al negentig procent is verdwenen.

“We willen niet beschuldigend doen zoals de vroegere campagnes van ‘een slimme meid krijgt haar kinderen op tijd’, maar toch de feiten meegeven”, zegt Noelmans. “In de les biologie krijgen ze wel de technische uitleg over de menselijke voortplanting, maar over hoe belangrijk het is tijdig na te denken over je kinderwens en je vruchtbaarheid leren ze niets.”

Julie, Santja, Anne en Thalissa kunnen de les wel smaken. “Ik ben totaal niet bezig met kinderen krijgen bezig”, zegt Santja. “Dat is meer iets voor meisjes.” Dat geven de meisjes schoorvoetend toe. “Ik heb me al afgevraagd of ik kinderen wil”, zegt Thalissa. “Maar ook wat ik zou doen mocht ik per ongeluk zwanger worden.”

Leerkracht expressie Linde Vandinter vraagt Vangenechten of deze tieners niet wat te jong zijn hiervoor. “Ze worden nu seksueel actief en onze school heeft ook te maken met tienerzwangerschappen. Dan is het als school niet evident om het te hebben over hoe je zwanger wordt.”

Vangenechten wijst er evenwel op dat in het lessenpakket een heel deel zit over anticonceptie. “Dat is absoluut belangrijk”, zegt ze. “Maar de nood aan meer informatie over vruchtbaarheid is evengoed groot. Via onze kinderwenshuizen zien we geregeld vrouwen van 40 die denken dat ze kunnen stoppen met de pil en zes maanden later zwanger zullen zijn. Zelfs hoogopgeleide vrouwen weten soms totaal niet hoe hun cyclus werkt.”

Kosten van fertiliteitsbehandelingen

En hoewel iedereen weet dat je best stopt met roken en drinken tijdens een zwangerschap, beseffen weinigen hoe bepalend het is voor de slaagkansen van een zwangerschap om dat ook in de maanden vooraf al te doen, ook voor vaders in spe, zo vult Lode Godderis (KU Leuven) aan. Hij is als hoogleraar Omgeving en gezondheid medeoprichter van het expertisenetwerk.

Vooral omdat een op de zeven koppels problemen heeft met zwanger worden en de maatschappelijke kosten voor fertiliteitsbehandelingen blijven toenemen, maar ook omdat ongewenste kinderloosheid een zwaar verlies is in een mensenleven, komt de vzw met het lessenpakket. “Wij helpen mensen met ongewenste kinderloosheid en zijn er net daardoor ook van overtuigd dat misverstanden over vruchtbaarheid wegwerken bij de nieuwe generaties cruciaal is”, zegt Vangenechten. “Het is niet omdat je rekening houdt met je leeftijd, je vrijpartijen plant en niet rookt dat je gegarandeerd nooit vruchtbaarheidsproblemen zal krijgen.  Maar zoveel mogelijk mensen van jongs af deze kennis meegeven, kan later verdriet mee helpen voorkomen.”