Een pastoor en een imam uit Nigeria: ‘Stuur ons Belgische chocolade in plaats van wapens’

© Franky Verdickt
Michel Vandersmissen
Michel Vandersmissen Redacteur van Knack

‘Veel mensen denken dat wij dromers zijn, maar dat klopt niet’, zeggen imam Muhammad Ashafa en pastoor James Wuye. ‘Wij zijn realisten en vormen het levende bewijs dat bloedige vijandschap kan omslaan in liefde.’

Het is een wel heel bijzonder duo. De rijzige imam Muhammad Ashafa, gekleed in een witte djellaba, en daarnaast de gedrongen pastoor James Wuye, met pet en in een zwart pak waaruit een plastic hand steekt. Nu zitten ze te lachen aan tafel en delen elkaar plaagstoten uit, maar in Nigeria waren ze jarenlang gezworen vijanden.

In de jaren 1990 stonden Ashafa en Wuye aan het hoofd van jongerenmilities die elkaar bevochten op leven en dood. Het land was verscheurd door etnisch en religieus geweld tussen christenen en moslims, dat al aan meer dan twintigduizend mensen het leven had gekost. Imam Ashafa verloor tijdens een gevecht met de militie van Wuye twee neven, pastoor Wuye een hand en zijn beste vriend.

‘Ik wilde hem op dat moment echt vermoorden’, vertelt James Wuye in Antwerpen, terwijl Ashafa rustig meeluistert. De twee zijn hier op uitnodiging van de katholieke lekengemeenschap Sant’Egidio. ‘Ik zon op wraak. Hem eerst ontvoeren en dan afmaken. Dat was het plan.’

Haal de kinderen van IS-strijders terug. Laat ze niet in haat opgroeien omdat wij hen de rug hebben toegekeerd.

James Wuye

Maar nog voor dat plan kon worden uitgevoerd, werden ze op een dag bij verrassing door een journalist aan elkaar voorgesteld. ‘Muhammad stak zijn hand uit, maar ik vertrouwde hem niet. (grijnst) Kijk naar hem. Hij ziet er nog altijd uit als een sluwe islamitische terrorist, en dus dacht ik dat hij mij in de val wilde lokken.’

Pas toen Ashafa Wuyes zieke moeder in het ziekenhuis ging bezoeken, sloeg de twijfel toe. ‘Enkele dagen later stierf mijn moeder. Toen Muhammad bij haar stoffelijk overschot kwam bidden, heb ik me met hem verzoend. Nog geen dag spijt van gehad.’

Kort daarna richtten de twee mannen het Interfaith Mediation Center op, waarmee ze de kloof tussen christenen en moslims in Nigeria willen overbruggen. Ze organiseren onder meer trainingsprogramma’s om voormalige militieleden tot vredesactivisten om te vormen. En als er ergens in het land een etnisch-religieus conflict uitbreekt, gaan zij bemiddelen.

Hun model van dialoog en verzoening wekte ook de aandacht van de BBC, die over het duo de docu The Pastor and the Imam maakte. Sindsdien reizen de twee de wereld rond om hun boodschap te verkondigen. In 2015 en 2017 werden ze voorgedragen voor de Nobelprijs voor de Vrede.

Jullie pleiten voor een interreligieuze dialoog, maar is het geloof niet net vaak de oorzaak van geweld?

Muhammad Ashafa: Het komt alleen tot geweld als opportunisten zich het geloof op een verkeerde manier toe-eigenen. We moeten terugkeren naar de originele boodschap in de Bijbel en de Koran.

Jullie prediken vergiffenis. Hoe moeilijk is dat?

James Wuye: Ik vergelijk het weleens met een gevecht. Vechten tegen iemand van vlees en bloed is makkelijk, vechten tegen principes is veel moeilijker. Je moet je trots opgeven om te kunnen vergeven. In Afrika zeggen ze: ik ben er omdat u er bent. Ik kan niet zijn zonder de andere. Vergeven is moeilijk, maar mogelijk. Het geneest je, terwijl haat je op den duur zal vernietigen.

Kun je alles en iedereen vergeven, zelfs de moordenaar van je kind?

Ashafa: Volgens mijn islamitische geloof kun je drie dingen doen. Als iemand mijn broeder doodt, zoek dan wraak. Dood hem, of sluit hem levenslang op. De tweede mogelijkheid is bloedgeld vragen voor uw verlies. De derde keuze is om de moordenaar te vergeven en hem te laten gaan. Dan bereik je volgens de islam het hoogste niveau. Wraak is menselijk, vergeven is goddelijk. Als je de moordenaar van je kind doodt, zal de pijn om het verlies niet weggaan. Wel als je vergeeft, dan ben je opnieuw vrij.

Een pastoor en een imam uit Nigeria: 'Stuur ons Belgische chocolade in plaats van wapens'
© Franky Verdickt

In België wordt veel gediscussieerd over de geradicaliseerde moslimjongeren die in Syrië zijn gaan vechten voor het kalifaat. Wat moet er met hen gebeuren? Moeten we hen vergeven, of in de hel laten branden, zoals sommigen zeggen?

Wuye: Ik begrijp de angst van de mensen hier, maar de IS-strijders en hun familie aan hun lot overlaten is geen goed idee. Dan weet je niet wat ze gaan doen, misschien keren ze dan in het geheim terug om hier aanslagen te plegen. Ik zou beginnen met hen menselijk te behandelen, en ja, om ze te vergeven. Ze zijn door ronselaars ‘geprogrammeerd’ om daar te gaan vechten. Doe hetzelfde, reboot hen. Dan kunnen ze opnieuw geïntegreerd worden in de samenleving hier. Haal ook hun kinderen terug, want zij zijn het slachtoffer van hun ouders. Laat ze niet in haat opgroeien omdat wij hen de rug hebben toegekeerd.

Ashafa: Ik geloof oprecht dat zelfs de meest wreedaardige terrorist op den duur gederadicaliseerd kan worden. Maar dan moet je daar ook religieuze leiders zoals wij bij betrekken. In Nigeria werden de deradicaliseringprogramma’s voor de islamitische terroristen van Boko Haram opgestart door het leger. Dat gebruikte soms brute kracht, maar dat hielp nauwelijks. Met een geweer kun je geen ideologie bestrijden, wel met de geest en spirituele argumenten.

Sommigen zullen jullie naïeve dromers noemen.

Wuye: Ik weet dat ze dat zeggen, maar ik ben geen dromer. Ik ben een realist. Ik weet dat het kan lukken. Kijk naar wat wij gerealiseerd hebben in de Nigeriaanse stad Shendam. Bij geweld vielen daar honderden doden, huizen werden in brand gestoken, vrouwen verkracht. Muhammad en ik zijn er in 2005 naartoe gereisd en na veel palaveren is er een vredesakkoord getekend. Dat houdt al jaren stand. Kijk naar Kenia en naar het geweld dat daar enkele jaren geleden in de Riftvallei uitbrak. Wij hebben er in 2008 bemiddeld en de tegenstanders van toen leven nu samen in vrede. Ach, ik kan zo veel voorbeelden geven.

Maar hoe duurzaam is die vrede? Kunnen de oude wonden opnieuw opengaan?

Wuye: We moeten alert blijven. Aan vrede moet je werken. Met ons instituut trainen we lokale medewerkers, die snel kunnen inspelen op nieuwe signalen van onrust. Ze zijn geen peacekeepers, zoals die van de VN, maar peacemakers. Ik denk dat oude wonden minder makkelijk opnieuw openrijten als je de vrede hebt bereikt door geloof dan door diplomatie. Geloof graaft dieper in de meeste gevallen.

Kan de oude vijandschap tussen u beiden weer oplaaien?

Wuye: Dat gebeurt af en toe, maar we kunnen het ‘managen’. We discussiëren veel met elkaar, maar we hebben ook geleerd om naar elkaar te luisteren.

Als je de moordenaar van je kind doodt, zal de pijn om het verlies niet weggaan. Wel als je vergeeft, dan ben je opnieuw vrij.

Muhammad Ashafa

Jullie zijn het niet over alles eens, bijvoorbeeld over de doodstraf?

Ashafa: Ik ben voor de doodstraf, omdat ze de beste manier is om mensen ervan te weerhouden zware misdaden te plegen.

Wuye: Ik geloof niet in oog om oog. Niemand mag het leven van een ander nemen. Een moordenaar niet, maar de overheid evenmin.

De bevolking in Afrika groeit razendsnel. In het Westen zijn veel mensen bevreesd voor een exodus van jonge Afrikanen die hun geluk in West-Europa komen zoeken.

Wuye: (boos) Stop dan in hemelsnaam met het verkopen van zo veel wapens aan onze landen. Die jonge gasten willen weg uit hun land omdat er zo veel geweld is en ze geen toekomst meer zien. De wapens waarmee Boko Haram aanslagen pleegt, worden niet in Afrika gemaakt, maar in het Westen. Verkoop ons lekkere Belgische chocolade in plaats van machinegeweren. Investeer in onze economie, steun onze gezondheidszorg, help ons onderwijs.

Weet u hoe wanhopig sommigen zijn? Denkt u dat wij in Nigeria niet de beelden te zien krijgen van drijvende zwarte lijken in de Middellandse Zee? De meesten raken trouwens niet eens tot aan de Noord-Afrikaanse kust, ze sterven in de woestijn of worden vermoord door bendes. Europa is het continent dat het dichtst bij Afrika ligt. Het is tijd om ons opnieuw te helpen. Maar als partners met wederzijds respect.

Wat zegt u tegen jonge Nigerianen die u komen vertellen dat ze naar het Westen willen vluchten?

Wuye: Dat het een slecht idee is. Dat ze niet moeten denken dat alles rozengeur en maneschijn is in Europa. Dat het geld daar niet aan de bomen groeit. Maar ook dat er genoeg kansen zijn in Afrika. De grond is er vruchtbaar, doe er iets mee.

Is Ethiopië een voorbeeld voor andere Afrikaanse landen? De premier, Abiy Ahmed Ali, kreeg onlangs de Nobelprijs voor de vrede.

Ashafa: Ethiopië vocht generaties lang een oorlog uit met buurland Eritrea. Toen Abiy Ahmed Ali verkozen werd, maakte hij daar meteen een einde aan. Hij heeft een islamitische vader en een christelijke moeder en is een echte bruggenbouwer. Afrikaanse politieke leiders moeten een voorbeeld aan hem nemen, in plaats van op etnische identiteit te focussen.

Jullie zijn ook al een paar keer genomineerd voor de Nobelprijs.

Wuye: (grinnikt) Het wordt tijd dat wij hem winnen.

Ashafa: Maar niet voor ons persoonlijk. Die prestigieuze prijs zou ons vooral helpen om onze boodschap nog sterker te verkondigen.

Zijn jullie eigenlijk vrienden geworden of collega’s met een gezamenlijke missie?

Ashafa: (stoïcijns) James zal nooit een vriend van mij zijn.

Pardon?

Ashafa: Met een vriend kun je ruzie krijgen en dan is de vriendschap misschien voorbij. James is mijn broer. Van een andere moeder weliswaar, en ook al maak ik ruzie met hem, hij zal altijd mijn broer blijven.

James Wuye

– 59 jaar

– Zoon van een soldaat die meevocht in de Biafra-oorlog

– 1980 -1990 activist bij Youth Christian Association of Nigeria

– 1995 verliest een hand bij gevechten met moslimjongeren in Zongon Kataf

– Medeoprichter van het Interfaith Center of Muslim-Christian Dialogue

Muhammad Ashafa

– 60 jaar

– Oudste zoon van een conservatieve sufi-imam

– Raakt onder invloed van het salafisme en de Moslimbroederschap in Egypte

– Secretaris- generaal van de National Council of Muslim Youth Organizations

– Medeoprichter van het Interfaith Center of Muslim-Christian Dialogue

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content