‘Spanje eerst’ en een keurig getrimde baard geven nationalistische partij Vox vleugels

Vuurwerk, wapperende Spaanse vlaggen en juichende aanhangers. Santiago Abascal werd zondag na de verkiezingsuitslag bij het hoofdkwartier van zijn extreemrechtse partij Vox onthaald alsof niet premier Pedro Sánchez maar hij de meeste parlementszetels binnen had gesleept. De sociaaldemocratische PSOE van Sánchez verliest 3 zetels en heeft er nog 120 van de 350, Vox gaat van 24 naar 52. Ook de 43-jarige Abascal presenteerde zichzelf als de grote winnaar. “Nog geen jaar geleden waren we niet eens vertegenwoordigd in het regionale bestuur”, zei hij, “vandaag zijn we de derde partij in Spanje, en bovendien de snelst groeiende.”

Abascal heeft een tijd op die verovering moeten wachten. De eerste jaren na de oprichting van zijn partij in 2013 boekte hij alleen hier en daar een ­lokaal succesje. Regionaal – en zeker nationaal – speelde zijn Vox-partij geen rol van betekenis. Abascals boodschap dat de eenheid van ­Spanje wordt bedreigd door separatisten en migranten vond in de beginjaren van Vox nauwelijks weerklank.

Afkeer van separatisten

Bij de Volkspartij (PP), waar Abascal al sinds zijn achttiende een actieve rol speelde, had hij zijn ideeën onvoldoende kwijt gekund. De PP sloot te veel compromissen en pakte bovendien de separatistische gewapende beweging ETA ‘te slap’ aan, vond Abascal. Daarom zegde hij in 2013 zijn lidmaatschap op, in een open brief aan premier Mariano Rajoy.

Abascals afkeer van separatisten vindt zijn wortels in zijn jeugd in het Baskische Amurrio. Daar was zijn ­vader raadslid van de PP en hij werd geregeld ernstig bedreigd door de ETA. Nog altijd draagt Abascal naar ­eigen zeggen om die reden een wapen bij zich, al is dat bij de wet verboden.

Na een traag begin kwam de ze­getocht van Abascal eind vorig jaar van de grond toen Vox bij de regioverkiezingen in Andalusië meer dan 10 procent van de stemmen kreeg. De partij speelde een sleutelrol bij de vorming van een rechtse regioregering – na decennia van links bestuur.

De winst leek Abascal vleugels te geven. Hij sprak in een campagnefilmpje, gezeten op een paard in een uitgestrekt landschap, al van een reconquista, een herovering van Spanje. Deze verwijzing naar de oorlogen die eeuwenlang werden uitgevochten om de Moren te verdrijven, viel zeker niet bij iedereen in goede aarde. 

Verboden debatten

Na de geboekte winst in Andalusië liet Abascal zich met zijn altijd keurig getrimde baard steeds meer zien, het liefst met bergen of ruige bossen op de achtergrond. Ook zijn vrouw, Instagram-influencer Lidia Bedman, verscheen vaker in beeld. De leus ‘Spanje eerst’ – Abascal heeft zich laten adviseren door Steve Bannon, de ex-strateeg van de Amerikaanse president Donald Trump – klonk krachtiger in de aanloop naar de parlementsverkiezingen van afgelopen april. Met resultaat: Vox stormde met 24 zetels voor het eerst het Spaanse parlement binnen.

Dat er nieuwe verkiezingen nodig waren omdat het premier Sánchez maar niet lukte een regering te vormen, pakte voor Abascal gunstig uit. De komst van meer migranten, de voortdurende Catalaanse crisis en de vastgeroeste politieke machine maakten meer Spanjaarden ontvankelijk voor zijn boodschap.

Abascal voerde intensief campagne door ‘verboden debatten’ open te gooien. De separatistische partijen noemde hij ‘criminele organisaties’, de regionale autonomie wil hij afschaffen en rondom de Spaanse exclaves Ceuta en Melilla moeten als het aan Abascal ligt hoge muren verrijzen om migranten tegen te houden.

Plannen waarmee hij in het grote televisiedebat vorige week de spotlights op zich wist te richten. En ook de komende tijd zal Abascal de aandacht weten vast te houden bij de ongetwijfeld moeizame formatiegesprekken. “We zullen tegen een socialistische regering stemmen”, liet hij maandag alvast weten.