Direct naar artikelinhoud
Kunst

Vrijzinnige VUB viert vijftigste verjaardag met expo over mystiek: God, wat een soep!

Stenen spelen een belangrijke rol in de tentoonstelling. ‘De steen staat voor de onoplosbare knoop waar de VUB tegenaan kijkt.’ © RV / VUB / Pieter DumoulinBeeld RV VUB / Pieter Dumoulin

Michaël Borremans, Thierry De Cordier, Kati Heck, Francis Alÿs, James Ensor. Een waslijst aan kunstnamen zijn opgelijst aan de ingang van de Vrije Universiteit Brussel (VUB). Ze komen samen in JRSLM, een expo over mystiek waarmee de VUB haar 50ste verjaardag viert. 

Een expo over religie en mystiek om de verjaardag van een vrijzinnige universiteit te vieren? Het is op zijn minst opvallend te noemen, weet ook rector Caroline Pauwels. “We moeten blijven nadenken over ­religie. Er is in 50 jaar tijd enorm veel veranderd. Waar destijds voornamelijk atheïstische Vlamingen en vrijzinnigen aan onze universiteit studeerden, vinden we nu een mengelmoes van 128 nationaliteiten. Onder die nationaliteiten tellen we heel wat religieuze mensen. We moeten durven samen te zitten en in dialoog gaan hoe we het VUB-gedachtengoed kunnen blijven uitdragen.”

Kunst moet daarbij helpen, en dat doet de VUB in de nieuwe expositiezalen van Pilar, het vernieuwde KultuurKaffee. “De ruimtes zijn nooit eerder in een museale context gebruikt en dat zorgde voor heel wat puzzelwerk”, zegt curator Hans De Wolf.

‘JRSLM’. Nog tot eind dit jaar te zien aan de VUB.Beeld RV - VUB / Pieter Dumoulin

JRSLM, dat opgedeeld is in vier hoofdstukken verspreid over drie locaties op de campus, hanteert daarbij de steen, de oermaatstaf bij uitstek, als een rode draad. In de inkomhal van het ­Braem-gebouw van de campus, de derde site op het parcours, zie je een massief exemplaar van Kris Verdonck onverstoord rondjes draaien. “De steen staat voor de onoplosbare knoop waar de VUB tegenaan kijkt. In deze ruimte hebben we onze stichter Pierre-Théodore Verhaegen in confrontatie gebracht met de paus en de kardinaal. Tijdens de opening lazen op de trap vier uur lang studenten het werk Dieu, c’est une soupe! van Thierry De Cordier. Symbolisch niet? Uit deze clash is de VUB geboren.”

De opstelling in het rectoraat zet meteen de toon voor de rest van de expo. Stenen zien we ook in de Bright Room in Pilar, gerangschikt door Joëlle Tuerlinckx. Zij neemt met een absurd onjuiste ordening wraak op de wetenschappelijke wereld, die in haar ogen esthetiek over het hoofd ziet. Haar collectie gaat stenen waar de eerste messen en halskettingen mee gemaakt werden tot veel lompere kasseien.

Heldere versus donker

“Als je het woord ‘mystiek’ gebruikt, komt dat met een heldere kant en een donkere kant”, zegt De Wolf. “In de Bright Room omarmen we het idee dat mystiek en menselijke intelligente niet per se elkaars tegenpool zijn. De Dark Room is de kamer van de absolute ontkenning.”

Dat begrip gaat ruim. Een masturberende Sint Therèse in een hoekje van de expo heeft geen interesse in onze aanwezigheid. Het gevoel is wederzijds. Veel meer wordt onze blik getrokken naar een reusachtig werk van De Cordier dat de confrontatie opzoekt met een even grote kolos van Michaël Borremans.

Als er een kunstenaar is die past binnen JRSLM dan is het Thierry De Cordier. Gran Nada is een kruisbeeld op ware grootte dat pikzwart overschilderd is. Het werk keert terug naar een citaat van de Spaanse mysticus Juan de la Cruz: het is allemaal een illusie, misschien is er gewoon helemaal niets. “Gran Nada is een van de meest radicale werken dat ik ooit heb gezien”, knikt De Wolf. “Dit gaat over de point of no return. Als je daar komt, is er geen weg meer terug.”

JRSLM.Beeld RV VUB / Pieter Dumoulin

Michaël Borremans kiest dan weer voor een levensgroot blank figuur gehuld in zwarte gewaden. Naast het schilderij getiteld Tracy speelt een film uit 1917 over de Ku Klux Klan. “De serie Black Mould van Borremans draait om white suprematism. Er is vandaag nog altijd een belangrijke groep blanken die vindt dat zij boven anderen staan, dat God hen meer rechten heeft gegeven. In de reeks worden rituelen uitgevoerd met afgehakte ledematen. Toegegeven, Borremans is heel ver op het randje gegaan, maar dat maakt het geheel net zo straf.”

JRSLM loopt nog tot 14 december. www.vub.be