Beste koning Filip, hebt u voor de regeringsvorming al eens aan een vrouw gedacht?

Sire,

Onlangs benadrukte Jeroen Van Horenbeek in De Morgen dat informateur Paul Magnette (PS) zijn openingszet op het Belgische politieke schaakbord hopeloos had gemist en zichzelf daardoor tot een patstelling had gedoemd. Toen u dit las, lachte u ongetwijfeld in uw vuistje. De eerste zet op het politieke schaakbord zet immers niet de informateur – die is maar een pion – maar de vorst in hoogsteigen persoon. U dus.

De voorbije maanden beleefde u dan ook hoogdagen. Vanwege de aanhoudende politieke crisis kan u immers voortdurend nieuwe openingszetten bedenken en daardoor de beperkte macht die de grondwetgevers ooit aan uw voorvaderen toekenden ten volle uitoefenen.

Toch – of juist daarom – zijn er vermoedelijk weinig Belgen die u benijden. Een schaakspel dat niet vordert, gaat op den duur vervelen, en het vooruitzicht van een eeuwigdurende remise (een onbeslist geëindigde partij, red.) klinkt weinig aanlokkelijk – zeker nu we zoveel nood hebben aan klinkende zeges tegen geduchte tegenstanders: de klimaatontwrichting, de alarmerend toenemende armoede, de vergrijzing en het racisme, om er maar enkele  te noemen. 

En dus loopt u ongetwijfeld in uw grote paleis te ijsberen, al piekerend op de ene openingszet die de doorbraak gaat forceren en de weg naar uw collega aan de overzijde van het bord openlegt. Telkens opnieuw gaat u door de annalen van ’s lands recente geschiedenis op zoek naar figuren die bekend staan om hun politieke maturiteit, hun scherpe intelligentie, hun innemende karakter, hun bereidheid om electorale overwegingen ondergeschikt te maken aan een open dialoog over de uitdagingen van deze tijd.

Hoe intensief u echter ook het collectieve geheugen van uw land doorzoekt, u vindt niemand meer die a) aan dit profiel voldoet, b) nog niet aan bod is gekomen als in- of preformateur, en c) nog in leven is. U beseft dat u maar enkele dagen tijd meer heeft, want maandag al zal Magnette zijn verslag uitbrengen en moet u met een nieuwe oplossing klaarstaan. De paniek begint u om het hart te slaan.

Mag ik u één suggestie doen, sire? Een concrete naam zal ik niet geven, maar hebben u en uw entourage al eens aan een vrouw – of aan een duo vrouwen –  gedacht?

Per slot van rekening maken zij meer dan de helft van de bevolking van het land uit, genieten zij intussen toch "al" sinds meer dan zeventig jaar stemrecht, hebben velen van hen al verschillende – niet altijd de meest dankbare – ministerposten bekleed, en mag één van hen sinds kort als eerste minister in lopende zaken de kastanjes uit het vuur halen nu haar partijgenoot veiliger Europese oorden heeft opgezocht. Indien u ooit beslist dat u uw functie lang genoeg heeft vervuld, zal u zelfs het moment meemaken waarop België voor het eerst een vrouw als vorst heeft. 

Laat er geen misverstand over bestaan: ik verwacht in dit complexe land niet noodzakelijk wonderoplossingen van een vrouw als in- of preformateur. Net zoals mannen zijn vrouwen – en iedereen die zich tussen beide in bevindt – gewoon mensen, met kwaliteiten en gebreken.

Ook vrouwen die leiders zijn, kunnen verblind worden door hun streven naar persoonlijke macht, roem of rijkdom, zij kunnen verwerpelijke politieke denkbeelden verdedigen of een repressief bewind voeren. Het is niet moeilijk daar voorbeelden van te vinden in de geschiedenis en de actualiteit. Indien ik Jacinda Ardern (de premier van Nieuw-Zeeland, red.) of Angela Merkel (de bondskanselier van Duitsland, red.) als model zou aandragen, kunnen sceptici daar onder meer Margaret Thatcher (de oud-premier van het Verenigd Koninkrijk, red.) of Indira Gandhi (de oud-premier van India, red.) tegenover plaatsen. 

Maar zowel op basis van bestaande wetenschappelijke literatuur als vanuit mijn persoonlijke ervaring blijf ik toch geloven dat vrouwen gemiddeld gesproken meer beschikken over kwaliteiten die duurzame oplossingen voor actuele problemen mogelijk maken: een zorgzame omgang met mensen en dingen, luisterbereidheid, empathie, het streven naar beter veeleer dan naar meer, naar samenwerking veeleer dan naar strijd.  

Als historicus moet ik me voor tegenfeitelijk denken hoeden, maar ik kan toch niet nalaten te denken dat de wereld minder geteisterd zou zijn geweest door extreme ongelijkheid, kapitalistische uitbuiting, imperialisme, militarisme en kolonialisme indien vrouwen meer macht zouden hebben gehad. Het recent modieus geworden begrip “toxische masculiniteit” ("giftige mannelijkheid", red.) lijkt me op al die nefaste evoluties van toepassing te zijn. Bij mijn weten is “toxische femininiteit” ("giftige vrouwelijkheid", red.) een onbestaand begrip en ik zie ook weinig redenen om het vooralsnog uit te vinden.

Dat klinkt misschien allemaal een beetje melig en ik dreig het verwijt te krijgen dat ik niet-politieke oplossingen bepleit – oplossingen die meningsverschillen en debat miskennen. Het tegendeel is nochtans waar. Meer ruimte geven aan leiderschap door vrouwen kan er mijns inziens juist toe leiden dat het debat weer écht politiek wordt, dat de debatten over fundamentele maatschappelijke keuzes niet voortdurend doorkruist worden door persoonlijk machtsstreven en electoraal kortetermijndenken. En dat de debatten ook gericht zijn op het vinden van oplossingen, niet op het winnen van de volgende verkiezingen.

Vanzelfsprekend staat het u vrij hier helemaal anders over te denken. Zelfs dan durf ik te hopen dat u mijn suggestie toch in overweging neemt. Is het niet omdat u ervan overtuigd bent dat ze juist is, dan misschien toch omdat u hebt gezien dat de vier mannen die hun opdracht hebben afgerond de zaak niet zo erg veel vooruit hebben geholpen - en het er niet meteen naar uitziet dat de vijfde het er veel beter van zal afbrengen. Al blijf ik natuurlijk samen met u hopen dat ik me op dat laatste vlak vergis.

Hoogachtend,

Marnix Beyen