Waarom escaleert het protest in Hongkong, en gaat het Chinese leger ingrijpen? Vijf vragen, vijf antwoorden

De onrust in Hongkong is begonnen op 9 juni met een eerste massabetoging. De demonstranten kwamen op straat tegen een omstreden uitleveringswet, die het mogelijk zou maken verdachten uit Hongkong uit te leveren aan China, waar het gerecht wordt gecontroleerd door de communistische partij. 

De voormalige Britse kroonkolonie Hongkong is sinds 1997 weer een deel van China, maar heeft nog altijd haar eigen rechtssysteem. 

Na een maand van massabetogingen trok de door China aangestelde regeringsleider Carrie Lam de uitleveringswet in. Maar die toegeving volstond niet om de geest weer in de fles te krijgen.

De manifestaties, stakingen en protestacties bleven doorgaan, met als algemene eisen minder inmenging van China, een onafhankelijk onderzoek naar het politiegeweld, het ontslag van Carrie Lam en echte democratische verkiezingen. 

De voorbije weken is het protest in Hongkong opnieuw geëscaleerd. De harde kern van actievoerders riep de betogers op om zoveel mogelijk de orde te verstoren. Vorige week al hielden jonge demonstranten universiteits­campussen bezet, maar daar is de rust intussen min of meer weergekeerd.

Het laatste bolwerk van de betogers is de Polytechnische Universiteit, waar honderden manifestanten zich hebben verschanst. 

Het bezetten is een nieuwe tactiek. De voorbije maanden kenmerkte het protest in Hongkong zich juist door onvoorspelbare prikacties. "Wees ongrijpbaar als water", was een slogan: stroom ergens binnen en vloei dan weer weg, zonder gevangen te worden.

De bezetting die nu aan de gang is, is heel anders. Ze heeft meer impact: de campus ligt vlak bij de belangrijkste tunnel van Hongkong, die het vasteland verbindt met het zakendistrict. De tunnel wordt al dagenlang geblokkeerd.

Maar deze actie is ook een stuk gevaarlijker voor de demonstranten. De bezette campus is omsingeld door de politie, die de druk opvoert. Volgens correspondente Leen Vervaeke in Hongkong raken de demonstranten uitgeput. Verschillende pogingen om uit te breken, zijn mislukt.

(lees voort onder de reportage uit "Het Journaal" over de protesten:)

Regeringsleider Carrie Lam vindt dat ze met de de-facto-intrekking van de uitleveringswet al genoeg heeft gedaan. Op geen enkel moment heeft ze geprobeerd een dialoog aan te gaan met de demonstranten. "Ik denk niet dat we toegevingen moeten doen om het gewelddadige protest te stoppen, we moeten doen wat goed is voor Hongkong", zei ze eerder.  

Naarmate het protest aanhield, sprak ze steeds hardere taal. Lam zei al dat ze het zou begrijpen als de centrale overheid in Peking zich zou gaan bemoeien met de toestand in Hongkong. 

In oktober stelde de regering ook een omstreden verbod in op het dragen van gezichtsmaskers. Ze wilde het zo makkelijker maken om betogers te identificeren. Maar vandaag heeft het hooggerechtshof geoordeeld dat dat verbod ongrondwettelijk is omdat het een inbreuk is op de persoonlijke rechten. De rechterlijke beslissing wordt gezien als een nieuwe nederlaag voor Carrie Lam.   

Nu regeringsleider Carrie Lam opnieuw een nederlaag heeft geïncasseerd, blijft de vraag wat Peking gaat doen. Vandaag opende het ochtendnieuws in China met de situatie in Hongkong. De Chinese regering waarschuwde dat er nu dringend een einde moet komen aan het geweld en de chaos. 

"Steeds meer stemmen hier vinden dat het Chinese leger zich met de situatie moet gaan bemoeien", zegt onze collega Veerle De Vos, die in Peking is. "Opvallend dat het nog niet gebeurd is, maar wellicht beseffen ze ook in Peking dat de combinatie van legertanks en studenten te veel herinneringen oproept aan het bloedbad op Tiananmen, exact 30 jaar geleden." Toen vielen naar schatting duizenden doden toen de Chinese overheid een studenten- en burgerbeweging met veel geweld de kop indrukte.

Afgelopen weekend was er consternatie toen soldaten van het Chinese Bevrijdingsleger, weliswaar ongewapend, de politie in Hongkong kwamen helpen met het opruimen van barricades. Het was de eerste keer dat Chinese militairen zich actief lieten zien sinds het begin van de demonstraties in Hongkong. Het Chinese Bevrijdingsleger is gestationeerd in Hongkong, maar mag alleen ingrijpen bij buitenlandse invallen. 

Op de bezette campus is voorlopig sprake van een patstelling tussen betogers en de politie. De politie is er nog niet in geslaagd het gebouw te bestormen, maar ook verschillende pogingen van demonstranten om uit te breken zijn mislukt.

Voorlopig lijkt het erop dat de politie zich eerder terughoudend opstelt. Hoewel ze er al mee dreigde om "echte kogels" te zullen gebruiken, lijkt ze er vooralsnog op aan te sturen dat de demonstranten zelf naar buiten komen zodat ze kunnen worden gearresteerd. Mogelijk wil de politie een nieuwe bestorming wagen als duidelijk is dat het aantal bezettende demonstranten is geslonken. 

Eindspel of niet? Volgens correspondente Leen Vervaeke is dat moeilijk in te schatten. De studenten hebben niet veel munitie (molotovcocktails, pijlen, ...) meer en ook steeds minder mondvoorraad.

"Als de politie binnenvalt en de actievoerders arresteert, vrezen die dat ze voor tien jaar de cel in moeten. Ik weet niet of dit het einde zou zijn van het studentenprotest, want ook elders in Hongkong wordt nog betoogd. Maar hier in de campus zitten de meest overtuigden, de harde kern. Als die worden opgepakt, betekent dat een zware klap."