Getuigenis van deze ambassadeur brengt impeachment stap dichterbij, maar hij had één probleem

De Amerikaanse diplomaten die de Oekraïense president Volodymir Zelenski zover moesten krijgen onderzoeken aan te kondigen naar politieke opponenten van president Donald Trump, handelden in opdracht van Trump zelf.

Ook vice-president Mike Pence en minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo waren ‘volledig op de hoogte’, zo getuigde woensdag Gordon Sondland, de leider van de “drie amigo’s” die de klus moesten klaren.

Sondlands getuigenis was de voorlopige climax van de openbare verhoren die tot de impeachment van president Trump kunnen leiden. De Democratische volksvertegenwoordigers die het onderzoek leiden, beschuldigen de president na een week van openbare zittingen van corruptie en afpersing. De Oekraïense operatie was “een mislukte poging tot omkoping”, zei Adam Schiff, de voorzitter van de Inlichtingencommissie van het Huis van Afgevaardigden.

Quid pro quo

Sondland bevestigde in zijn hoorzitting dat hij en zijn kompanen Zelenski een transactie (‘quid pro quo’) moesten voorspiegelen om hem onder druk te zetten. Pas als de Oekraïense president in het openbaar een verklaring zou afleggen over de twee door Trump gewenste onderzoeken (eentje naar het Oekraïense energiebedrijf Burisma, waar de zoon van huidig Democratisch presidentskandidaat Joe Biden een goedbetaalde baan had, en eentje naar veronderstelde samenwerking tussen Oekraïne en de Democraten in 2016), zou hij twee dingen krijgen die hij wilde: een staatsbezoek aan het Witte Huis, en 391 miljoen dollar aan militaire steun in de lucht die al door de Amerikanen was toegezegd maar door het Witte Huis werd tegengehouden.

“Was er een quid pro quo?”, zei Sondland, een hotelmiljonair die Amerikaans ambassadeur in de EU werd nadat hij een miljoen dollar in de inauguratiekas van Trump had gestopt en eerder dit jaar door Trump werd gevraagd om de Oekraïense operatie in goede banen te leiden. “Het antwoord is ja.”

‘Orders van de president’

Sondland beschreef hoe hij, met tegenzin, met twee andere diplomaten (speciaal Oekraïne-gezant Kurt Volker en energieminister Rick Perry) op last van Trump contact zocht met diens persoonlijke advocaat Rudy Giuliani, die al maanden bezig was met het opzetje. “We volgden de orders van de president.”

De Republikeinen probeerden daar woensdag gaten in te schieten. “Hoe wist u dat Giuliani de wensen van de president vervulde?” Sondland: “Nou, als de president zegt: ga met mijn persoonlijke advocaat praten, dan neem ik aan dat wat hij zegt van de president komt.”

Pas in de loop van afgelopen zomer begreep Sondland dat hij daarmee in een wiebelig bootje stapte. “Als ik had geweten wat de heer Giuliani allemaal aan het doen was, en met welke individuen hij zaken deed, mensen die nu strafrechtelijk worden vervolgd, dan zou ik niet hebben ingestemd met zijn deelname.”

Maar hij ontkende dat het een “irregulier” diplomatiek communicatiekanaal was. Hij zei dat Pence, Pompeo, de Nationale Veiligheidsraad van het Witte Huis allemaal betrokken waren. “Ze wisten wat we deden. Iedereen was ervan op de hoogte.”

Zowel Pence als Pompeo liet via woordvoerders weten dat ze niets verkeerd hadden gedaan. Zij weigeren echter onder ede te komen getuigen.

Tegelijkertijd hield Sondland vol dat hij niet direct van Trump heeft gehoord dat hij Zelenski een specifieke worst voor heeft gehouden, namelijk de door het Witte Huis tegengehouden militaire hulp.

Dat is de verdedigingslinie waar de Republikeinen op terugvielen. Ook Trump zelf, staand op het gazon van het Witte Huis voor een razende helikopter, hamerde op dat argument, dat met dikke viltstift geschreven stond op een notitieblok dat hij in zijn hand hield.

“Hebben jullie de camera’s draaien?”, vroeg Trump aan de journalisten, om vervolgens voor te lezen wat hij begin september in een telefoongesprek zelf tegen Sondland zou hebben gezegd, als antwoord op diens vraag: wat wilt u van Zelenski?

‘Dit is het laatste woord'

“Ik wil niets, dat is wat ik heb gezegd! Twee keer heb ik dat gezegd. Dat was mijn antwoord: ik wil niets, ik wil geen quid pro quo, zeg tegen Zelenski dat hij het juiste moet doen.” Trump leest het nog maar een keer voor – het kost hem moeite, maar hij heeft zich duidelijk voorgenomen niet van de tekst af te wijken. “Dit is het laatste woord. Dank u mensen.”

Ik wil niets: dat zei Trump inderdaad tegen Sondland, maar pas op 9 september, toevallig precies de dag dat het Congres naar aanleiding van een klokkenluidersklacht een onderzoek begon naar de Oekraïense manoeuvres van Trump.

Sondland zei echter wel dat hij wel degelijk aannam dat de militaire hulp werd achtergehouden als stok achter de deur. “Twee plus twee is vier”, zei hij. Ook bevestigde hij dat hij in een restaurant in Kiev een telefoongesprek met een luid pratende Trump heeft gevoerd, waarin hij de president zou hebben verteld dat Zelenski alles voor hem doet. Dat Trump niet zou geven om Oekraïne, zoals maandag door een andere diplomaat werd beweerd, kon Sondland bevestigen noch ontkennen, omdat zijn geheugen hem in de steek liet.

Dat was sowieso een probleem: Sondland heeft nooit aantekeningen gemaakt. Alles is een waas, zei hij – “met 28 landen in Europa kan ik niet alles uit elkaar houden”, zei hij. Als hij informatie zou hebben over de telefoontjes die hij heeft gepleegd zou hij zijn geheugen kunnen opfrissen, zei hij, maar het ministerie van Buitenlandse Zaken weigert die gegevens vrij te geven.