Rokerslong: kuchen is niet per se onschuldig

© getty
An Swerts Journaliste BodyTalk magazine

Voor 1 op de 4 mensen die lang en veelvuldig roken is de impact letterlijk adembenemend. COPD of ‘rokerslong’ is de vijfde belangrijkste doodsoorzaak in België. Veel mensen lopen er lang onbehandeld mee rond.

Naar schatting 10 procent van de volwassenen in België – zo’n 700.000 mensen – kampen met chronisch obstructief longlijden of COPD (chronic obstructive pulmonary disease). De in de volksmond gebruikte term ‘rokerslong’ geeft meteen de belangrijkste ziekteoorzaak prijs. Ongeveer de helft van de mensen weet niet dat ze aan deze ongeneeslijke ziekte lijden. En dat is jammer, want een snelle herkenning én aanpak van de ziekte kan de schade en klachten beperken.

Eigen schuld

COPD is een parapluterm voor chronische bronchitis en longemfyseem. Professor Wim Janssens, voorzitter van de Belgian Respiratory Society, verduidelijkt: ‘COPD-patiënten kampen met een chronische ontsteking van de bronchiën – de vertakkingen van de luchtpijp naar de longen. Hierbij wordt veel slijm geproduceerd en vernauwen de luchtwegen progressief. Daarnaast verliezen COPD-patiënten geleidelijk longblaasjes, de plaats waar het bloed zuurstof uit de lucht opneemt en koolzuurgas afgeeft.’

De meest voorkomende klachten zijn hoesten, het opgeven van fluimen en kortademigheid – eerst alleen bij inspanning, later ook bij rust. In een nog milde vorm zijn dit voor velen, en zeker voor rokers, ogenschijnlijk banale klachten. ‘Dat ze op een ernstige aandoening kunnen wijzen, weten velen niet’, zegt Janssens. ‘Vaak minimaliseren ze hun klachten ook om verwijten van hun omgeving – dat het hun eigen schuld is – te ontlopen. Ze zoeken dan hoogstens wat heil in vrij verkrijgbare hoestremmers, die tijdelijk wat verlichting brengen maar zeker geen afdoende behandeling zijn. Het komt er dus op aan om deze mensen toch tot bij de huisarts te krijgen. Want zonder behandeling lopen ze het risico om na verloop van tijd niet meer op adem te komen. Hun klachten worden zo ernstig dat ze het huis haast niet meer uit komen en hun job en sociale contacten dreigen te verliezen. Bovendien krijgen ze steeds vaker af te rekenen met ‘opstoten’ of acute luchtweginfecties die hun toestand nog verergeren. Uiteindelijk kunnen ze zelfs aan een zuurstoffles gekluisterd raken.’

1 pakje per dag

Vanwege soortgelijke symptomen worden COPD en astma wel eens verward. Het gaat in beide gevallen om een ontsteking en vernauwing van de luchtwegen. Alleen wordt de toestand na een COPD-opstoot telkens wat slechter, terwijl na een astma-aanval alles weer naar de normale toestand terugkeert.

Zolang er nog voldoende reservecapaciteit van de longen is, zijn er niet al te veel klachten. Vandaar dat de ziekte zelden voor de leeftijd van 40 jaar wordt gediagnosticeerd. Een eenvoudige longfunctietest bij de huisarts volstaat voor de diagnosestelling. ‘Tijdens die test moet je zo krachtig mogelijk uitademen in een spirometer’, legt Janssens uit. ‘Bij COPD gaat dat beduidend moeizamer. Het maximale volume dat je tijdens de eerste seconde uitblaast, is een indicatie voor de ernst van de aandoening. Die eensecondewaarde wordt overigens ook daarna nog regelmatig gemeten om zicht te krijgen op de snelheid waarmee de ziekte vordert.’

Van alle Belgen met COPD hebben 9 op de 10 langdurig en veelvuldig gerookt. Het verhoogde risico speelt vermoedelijk vanaf 10 pakjaren. “Dus na 10 jaar lang 1 pakje per dag te hebben gerookt of bijvoorbeeld 5 jaar lang 2 pakjes per dag’, legt Janssens uit. Toch krijgt slechts 1 op de 4 kettingrokers COPD. Dat heeft vermoedelijk vooral met genetica en andere omgevingsfactoren te maken. ‘Er zijn tal van genetische foutjes beschreven die in welbepaalde combinaties mensen wellicht gevoeliger maken voor rook. Hierover is nog veel uit te klaren. Wat wel al glashelder is: mensen met een erfelijk tekort aan alfa-1-antitrypsine lopen een duidelijk verhoogd risico op COPD. Dat eiwit beschermt de longen tegen schadelijke factoren zoals rook.’

Fijn stof

Vermoedelijk werken ook een zittend leven en een tekort aan vitaminen en antioxidanten COPD enigszins in de hand.

Wim Janssens

Naast roken, met voorsprong de belangrijkste risicofactor voor COPD, kan ook chronische blootstelling aan ‘fijn stof’ bijdragen tot de ziekte. ‘Bij ons wijzen we dan vooral met de vinger naar het drukke verkeer’, zegt Janssens. ‘Maar in ontwikkelingslanden wegen andere bronnen zwaarder door, zoals de verbranding van hout in slecht verluchte huizen of de chronische blootstelling aan kleine stofdeeltjes of toxische dampen bij slechte arbeidsomstandigheden.’

‘Door oplopende schade en verlittekening aan de luchtwegen en longen kunnen ook slecht behandelde astma en veelvuldige longontstekingen tot COPD leiden’, vervolgt Janssens. ‘En vermoedelijk werken ook een zittend leven en een tekort aan vitaminen en antioxidanten COPD enigszins in de hand.’

Bestrijdingsplan

De diagnose COPD zou een sterke stimulans moeten zijn om te stoppen met roken. ‘Want wie blijft roken, gaat nog sneller achteruit en verhoogt zijn risico op opstoten én op andere chronische ziekten’, motiveert Janssens. Naast rookstopadvies krijgen COPD-patiënten nog andere leefstijltips die de ziekte helpen bestrijden.

De medicatie die de klachten helpt verlichten, is de laatste jaren doeltreffender en gebruiksvriendelijker geworden. ‘Alle COPD-patiënten krijgen inhaleerbare geneesmiddelen of ‘puffers’ om de luchtwegen open te zetten’, vertelt Janssens. ‘Wie regelmatig opstoten heeft, krijgt naast deze bronchodilatatoren ook inhaleerbare corticosteroïden. Die helpen de ontsteking onderdrukken. Alleen doen ze dat minder succesvol dan bij astma. Onze zoektocht naar nieuwe ontstekingsremmers voor COPD gaat dus onverminderd door.’

Tot de medicamenteuze behandeling behoren ook regelmatige vaccinaties tegen griep en pneumokokken. ‘Want luchtweginfecties kunnen de toestand van COPD-patiënten nog verslechteren.’

En in de eindstadia van de ziekte kan chronische zuurstoftherapie nodig zijn. Slechts in uitzonderlijke gevallen biedt een longtransplantatie of een operatie waarbij zieke longdelen worden verwijderd uitkomst.

Mensen met COPD kampen opvallend vaak met nog andere chronische ziekten. ‘Dat heeft te maken met gemeenschappelijke risicofactoren en de weerslag van COPD op lichaamsfuncties en organen’, legt Janssens uit. ‘Zo hebben mensen met COPD een verhoogd risico op onder meer hart- en vaataandoeningen, osteoporose, spierzwakte, diabetes, longkanker en depressie. Vandaar dat ze vaak ook nog voor andere aandoeningen dan COPD nauwgezet worden opgevolgd en behandeld.’

Dit artikel verscheen in Bodytalk

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content