Johnson wint historische meerderheid in VK: weg voor brexit eind januari ligt open

Liveblog van de Britse verkiezingen: volg de laatste ontwikkelingen hier

De Tory’s haalden volgens de laatste resultaten met nog enkele zetels te tellen minstens 358 zetels binnen te halen, ruim boven de benodigde meerderheid van 326. Dat is nu al een forse winst van een 30-tal zetels vergeleken met 2017. Met een parlementaire meerderheid van een geschatte 74 zetels wordt dit de grootste winst voor de Tory’s zijn sinds de derde verkiezingsoverwinning van Margaret Thatcher in 1987.

Labour zou slechts 203 zetels halen, een historisch verlies van 59 zetels. De Schots-nationalistische SNP stevent af op forse winst en haalt 48 zetels. De Liberaal-Democraten halen er slechts 11 en verliezen hun leider Jo Swinson, die niet werd herverkozen in haar Schots district. De rest van de zetels wordt verdeeld tussen kleinere partijen.

Rode muur

De Conservatieven slaagden dus in hun opzet om door de ‘rode muur’ te breken, Labour-districten in het noorden van Engeland, de Midlands en Wales die in 2016 Leave stemden bij het EU-referendum. Het gaat bijvoorbeeld om oude industrie- en mijngebieden zoals Blythe Valley in Northumberland, dat voor de eerste keer sinds 1950 van Labour in Conservatieve handen komt. Ook andere rode bastions kleurden in de loop van de nacht donkerblauw, waaronder Sedgefield - de vroegere zetel van gewezen leider Tony Blair.

De linkse kiezers steunen er nu Johnson en straffen de wispelturige brexithouding van hun leider Jeremy Corbyn af. Maar ook in het zuiden van Engeland verloor Labour een aantal Remain-districten, wat er op wijst dat niet enkel brexit meespeelt maar ook onvrede over de inhoudelijke koers van Corbyn. Diens nederlaag zal het einde van zijn partijvoorzitterschap inluiden. Corbyn kondigde in de vroege ochtend aan dat hij het na een periode van reflectie voor bekeken zal houden. De Britse sociaal-democraten gaan een verscheurende opvolgingsstrijd tegemoet. Op sociale media struikelden Labour-leden al over elkaar met wederzijdse verwijten. 

In Schotland werd de winst van Johnson en het vooruitzicht op brexit door de nationalistische SNP, die flink vooruitgang boekt, door Schots minister-president Nicola Sturgeon meteen aangewend om een nieuw onafhankelijkheidsreferendum te eisen. “Dit zal de wil zijn van het Schotse volk”, zei ook SNP-kopstuk Hamza Yousaf.

Brexit eind januari

Boris Johnson kan nu zichzelf opvolgen als premier en werk maken van zijn verkiezingsbelofte: ‘Get brexit done’.

Johnson stelde in de campagne dat hij de EU eind januari wenst te verlaten, op gezag van het brexitakkoord dat hij dit najaar met de Europese Raad onderhandelde. Voor kerstmis zal hij zijn brexit-akkoord al door het Lagerhuis laten ratificeren. Daarna zal een transitieperiode aanbreken van minstens één jaar, waarin onderhandelingen moeten beginnen over een nieuwe politieke en economische relatie tussen het VK en de EU. Of Johnson zijn streefdata kan halen, blijft wel een open vraag.

De voorbije campagne werd duidelijk dat nog enorm veel praktische details moeten worden opgehelderd, zoals de impact van controles en -heffingen op goederen tussen het Britse vasteland en Noord-Ierland, dat tijdelijk bij de douane-unie zou blijven om het Goede Vrijdag-vredesakkoord van 1998 niet te schenden. Douanecontroles en -heffingen van en naar de EU zouden na de transitie­periode ook van kracht kunnen worden, al wordt verwacht dat het VK en de EU ook afspraken over wederzijdse nultarieven voor vele goederen gaan nakomen.

Harde rechtse of toch gematigder koers?

De hamvraag is of Johnson een harde rechtse, ‘Trumpiaanse’, dan wel sociaal-conservatievere koers gaat varen. Volgens BBC-commentator Andrew Marr zou Johnson zich wel eens kunnen ontpoppen tot een gematigder ‘One Nation’-Conservatief, nu hij door zijn brede meerderheid niet meer schatplichtig is aan de harde brexiteers. Zijn Conservatieven aten de Brexit-partij van Nigel Farage ook op. De nieuwe noordelijke MP’s zullen socialere accenten vragen voor hun arme districten. Marr sluit daarom een zachtere brexit - waarbij het VK niet alle banden met de EU doorknipt - niet uit wanneer Johnson over de toekomstrelatie met de EU onderhandelt. Dit zou ook de prijs kunnen zijn om te verhinderen dat Schotland eenzijdig uit het VK stapt. Langs de andere kant sturen Leave-campagneleider Arron Banks en Tory-haviken aan op een snelle, harde, Brexit. De premier zal de twee tegenstrijdige kampen moeten verzoenen.

In Noord-Ierland lijkt de unionistisch-protestantse DUP intussen het gelag te betalen voor haar onverzettelijke brexit-koers. In de hoofdstad Belfast werd DUP-fractieleider Nigel Dodds onttroond door Iers-Republikeins Sinn Féin-kandidaat John Finucane, de  zoon van burgerrechtenadvocaat Pat Finucane die tijdens de Troubles werd vermoord door protestantse paramilitairen. Elders verloor een DUP-parlementslid van de Alliance Party, een niet-sectaire politieke partij.  

De opkomst lag gisteren bij de verkiezingen ondanks het gure weer zeer hoog. Zo stonden bij veel kiesbureaus veel langere rijen dan bij de laatste verkiezingen. Opvallend was ook dat zich in 59 kiesdistricten meer nieuwe kiezers registreerden dan de meerderheid in het district groot was, vooral jongeren die voor het eerst stemden. In totaal registreerden 3,8 miljoen Britten zich om te gaan stemmmen, onder wie bijna 1,4 miljoen kiezers onder de 25.