Jongeren drinken en roken minder, maar "preventie blijft belangrijk"

Het 'Vlaamse expertisecentrum voor alcohol en andere Drugs' bevraagt elk schooljaar leerlingen uit het secundair onderwijs over thema’s zoals roken, alcohol, drugs en gamen. De resultaten van de bevraging bij ongeveer 7.500 leerlingen in het schooljaar 2017-2018 tonen aan dat enkele positieve evoluties zich voortzetten, maar ook dat er nog nood is aan aanhoudende preventieve inspanningen.

Leerlingen uit het secundair onderwijs drinken minder alcohol. Al meer dan 10 jaar is er een dalende trend in alcoholgebruik. Het percentage leerlingen dat ooit alcohol gebruikt heeft, daalt van 75% (2008-2009) tot iets onder de 55% (2017-2018). Het  aantal regelmatige gebruikers is gehalveerd van 22% naar 10%.

"Eén op de tien jongeren zegt nog dat ze één keer per week of meer alcohol drinken", zegt Katleen Peleman van het Vlaams expertisecentum voor Alcohol en andere Drugs. "Ook bij de oudste groep is dit gehalveerd en op gebied van gezondheid is dat heel goed nieuws."

Jongeren beginnen ook later alcohol te drinken: tussen 2010-2011 en 2017-2018 is de beginleeftijd met een jaar verlaat naar 14,6 jaar. De laatste schooljaren is er ook voor het eerst een daling van het alcoholgebruik bij de oudere leerlingen.

Toch waarschuwt het VAD voor een hoerastemming. Jongeren drinken minder vaak, maar zijn daarom niet minder dronken. Het voorbije jaar zegt een kwart te veel gedronken te hebben. En evenveel jongeren geeft aan dat ze wel eens aan binge-drinken doen.

Leerlingen gebruiken minder tabak. Het aantal regelmatige rokers onder de leerlingen ligt in 2017-2018 bijna drie keer lager dan tien schooljaren geleden (resp. 5,4% en 13,6%). Leerlingen beginnen ook later tabak te gebruiken. De gemiddelde beginleeftijd lag in 2017-2018  op 15 jaar, bijna een vol levensjaar hoger dan in 2010-2011.

Positieve ontwikkelingen, maar er is ook hier minder goed nieuws. Het aantal leerlingen dat aangeeft het laatste jaar tabak gebruikt te hebben, blijft hoog, zeker bij de oudere leeftijdsgroepen: 24% bij 15-16-jarigen en 37% bij 17-18-jarigen. Vier op de vijf leerlingen boven 15 jaar geeft ook aan makkelijk aan tabak te geraken. Dit jaar werd de wet gewijzigd waarbij de leeftijdsgrens om tabak te kopen van 16 jaar naar 18 jaar werd opgetrokken.

De laatste jaren geven jongeren aan minder makkelijk aan cannabis te geraken. Toch leidt dit niet stelselmatig tot een daling van het cannabisgebruik. Het aantal leerlingen dat het ‘ooit gebruikte’ daalde wel, maar het aantal dat ‘het laatste jaar’ gebruikte bleef over de laatste tien schooljaren heen vrij stabiel.

"Dit is mogelijk het gevolg van de nog steeds grote onduidelijkheid over de geldende wetgeving (een kwart van de leerlingen kent de wetgeving niet en dit over alle leeftijdsgroepen heen) en de iets tolerantere houding van vrienden tegenover cannabisgebruik", zegt VAD. Bij jongens ligt het cannabisgebruik duidelijk hoger dan bij meisjes.

De VAD-leerlingenbevraging peilt ook naar gebruik van psychoactieve medicatie, gamen en gokken. De resultaten tonen aan dat er over de jaren heen weinig grote verschuivingen zijn vast te stellen. Wel geven meer en meer oudere leerlingen aan dat ze nadelen ondervinden van hun gamegedrag, zoals gevoelens van stress, onrust en agitatie of het niet nakomen van schoolse verplichtingen.

Bijna één op de vijf laatstejaarsscholieren heeft ook al eens online gegokt op sportwedstrijden. Online gokken is echter verboden onder de 21 jaar. Maar Katleen Peleman van het expertisecentrum vreest dat het online gokken bij jongeren in de lift zit:

"We zien dat er over het algemeen veel meer wordt ingezet op online gokken en we maken ons zorgen om bepaalde kwetsbare groepen die heel ontvankelijk zijn voor de harde commercialisering van die gokbedrijven."

De daling van het gebruik van tabak en alcohol zijn een opsteker voor het gevoerde preventiebeleid. Maar het VAD waarschuwt dat er nog veel werk aan de winkel is en dat er nog voldoende uitdagingen zijn: "de excessieve drinkpatronen, de vrij grote groep rokers, het stabiel blijvend cannabisgebruik en de nadelige gevolgen van urenlang gamen op het sociaal en schools functioneren vormen nieuwe drijfveren om verder substantieel op preventie in te zetten."