Koninklijke Schenking: Rekenhof wacht al 15 jaar op moderne boekhouding

Het Rekenhof heeft in het verleden wel degelijk opmerkingen gemaakt over de Koninklijke Schenking, onder meer over haar boekhoudsysteem. Dat blijkt uit documenten die Knack, De Tijd, VRT NWS en Apache konden inkijken. Eerder verklaarde minister van Financiën Alexander De Croo (Open VLD) in het parlement dat het Rekenhof ‘systematisch bij elke controle van de Koninklijke Schenking een clean sheet‘ gaf.

In de kamercommissie voor Financiën en Begroting vindt woensdag 15 januari een hoorzitting plaats over de Koninklijke Schenking. Die komt er nadat Knack, De Tijd, VRT NWS en Apache in november de artikelenreeks Immo Royal publiceerden. Daarin onthulden we dat de burger mee betaalt voor het patrimonium van de Koninklijke Schenking, terwijl die eigenlijk zelfbedruipend moet zijn. Bovendien bleek de Schenking maar weinig transparant. Ze werkt ook nog steeds met een kasboekhouding – een eenvoudig overzicht van de inkomsten en uitgaven – waarin geen waarde van activa staat opgegeven.

Dromen van een clean sheet

Op de hoorzitting komen niet enkel Graaf Paul Buysse (voorzitter van de Koninklijke Schenking) en Philippe Lens (afgevaardigd beheerder) aan het woord, maar ook Hans D’Hondt (voorzitter van het directiecomité van de FOD Financiën) én een raadsheer van het Rekenhof. Formeel staat de Koninklijke Schenking immers onder toezicht van Financiën, dat daarvoor een beroep doet op het Rekenhof.

Op 28 november 2019, vlak na de publicatie van de eerste Immo Royal-artikels, kreeg minister van Financiën Alexander De Croo (Open VLD) tijdens de plenaire zitting een aantal parlementaire vragen over de Koninklijke Schenking. ‘Het Rekenhof heeft systematisch bij elke controle van de Koninklijke Schenking een clean sheet gegeven: geen enkele opmerking’, aldus De Croo. ‘Ik hoef het parlement er niet aan te herinneren hoe veel openbare instellingen er enkel van kunnen dromen om jaar na jaar een clean sheet te krijgen.’

Didier Reynders

Knack, De Tijd, VRT NWS en Apache konden documenten inkijken die het Rekenhof de voorbije vijftien jaar heeft opgesteld over de Koninklijke Schenking. En wat blijkt? In een verslag van de Algemene Vergadering van het Rekenhof uit januari 2005 staan wel degelijk een reeks opmerkingen aan het adres van de Koninklijke Schenking.

‘De comptabiliteit van de Koninklijke Schenking wordt op een eenvoudige wijze gehouden en behelst noch een balans noch een resultatenrekening. Ze is opgebouwd rond de kasontvangsten en de kasuitgaven en laat vooral toe de evolutie van de bankrekening in de loop van het boekjaar te verantwoorden. Bovendien is geen enkele inventaris van het roerende en onroerende vermogen bijgevoegd’, klinkt het. ‘De rapporteur herinnert eraan dat de verplichting een algemene dubbele boekhouding te houden en al dus op een meer transparante wijze rekening af te leggen, meer en meer wordt opgelegd aan alle actoren.’

Het Rekenhof stuurde op 12 januari 2005 ook een brief naar toenmalig minister van Financiën Didier Reynders (MR): ‘Het Rekenhof stelt vast dat het boekhoudsysteem van de Koninklijke Schenking onvoldoende rekenschap geeft van de financiële en patrimoniale toestand van de instelling en niet langer beantwoordt aan de huidige verwachtingen inzake de aflegging van rekeningen en inzake transparantie’.

De Koninklijke Schenking antwoordde dat ze, gelet op haar bijzonder statuut, niet betrokken was bij de nieuwe boekhoudkundige procedure die de federale Staat voor zijn departementen voorschreef. Maar het Rekenhof stelde dat een ‘dubbele boekhouding het mogelijk zou maken de beheersinformatie te verbeteren en een beter beeld van de activiteiten te geven’.

Nieuwe boekhouding vanaf 2020

In 2016 kwam het Rekenhof terug op het thema, in een rapport over de jaarrekeningen van de Koninklijke Schenking van 2013 en 2014. ‘De overgemaakte rekeningen gaan enkel over inkomsten en uitgaven; ze bevatten noch het roerende, noch het onroerende patrimonium, waarvan de waarde nochtans belangrijk is.’ Maar het Rekenhof signaleerde ook een positieve evolutie: ‘In 2014 heeft de Schenking een persoon onder de arm genomen om de boekhouding volledig te moderniseren.’

Vaststelling: in de daaropvolgende rapporten (met betrekking tot de jaarrekeningen 2015-2018) formuleerde het Rekenhof géén opmerkingen meer. Hoewel de jaarrekeningen van de Koninklijke Schenking ook in de periode 2015-2018 beperkt bleven tot een eenvoudig overzicht van inkomsten en uitgaven, herhaalde het Rekenhof zijn aanbevelingen uit het verleden niet langer. Hoe komt dat?

‘Dat de opmerking over de dubbele boekhouding niet meer in ons controlerapport staat, komt omdat de Koninklijke Schenking in 2016 heeft beslist om over te schakelen van een kasboekhouding naar een dubbele boekhouding maar ook een analytische en budgettaire boekhouding’, reageert Froidure Bénédicte van het Rekenhof. ‘Het proces dat in 2016 is gestart met de gunning van de overheidsopdracht voor de software moet in 2020 worden afgerond.’

Ook op de website van Financiën staat sinds kort te lezen dat de Koninklijke Schenking sinds 2016 bezig is met de ‘invoering’ van een nieuw boekhoudsysteem.

Het Rekenhof laat ook nog weten dat er intussen een inventaris van onroerende goederen is overgemaakt door de Koninklijke Schenking, en dat er eveneens een inventaris van roerende goederen bestaat. ‘Zodra de Koninklijke Schenking over een dubbele boekhouding zal beschikken, zullen die goederen de facto deel uitmaken van de balans.’

Reactie minister De Croo

We contacteerden ook minister De Croo: waarom antwoordde hij in het parlement dat het Rekenhof ‘systematisch bij elke controle van de Koninklijke Schenking een clean sheet‘ gaf? Dat antwoord was gebaseerd op de vier laatste beschikbare controleverslagen van het Rekenhof (2015, 2016, 2017, 2018), verduidelijkt woordvoerder Tom Meulenbergs. En daarin stonden inderdaad géén opmerkingen geformuleerd.

‘Navraag bij de Koninklijke Schenking leert dat in 2016 werd beslist de boekhoudkundige processen grondig te moderniseren en te digitaliseren’, aldus Meulenbergs. ‘Deze nieuwe werkwijze vereiste onder meer de ontwikkeling van de nodige IT-architectuur. Hiervoor werd in november 2016 een openbare aanbesteding uitgeschreven en toegewezen. De Koninklijke Schenking beoogt deze transitie te finaliseren tegen eind dit jaar.’

‘Het Rekenhof werd door de Koninklijke Schenking voortdurend op de hoogte gehouden van de verschillende fase en vorderingen van deze transitie. Mogelijk verklaart dit waarom het Rekenhof haar opmerking ter zake niet heeft herhaald.’

Volgens afgevaardigd beheerder Philippe Lens zit de Koninklijke Schenking ‘volop in het overgangsproces. Alles wordt in het werk gesteld om zo vlug mogelijk over een modern en transparant beheersinstrument te kunnen beschikken. Dat neemt onvermijdelijk veel tijd in beslag.’