De complexe verzoening die de nieuwe voorzitter van Open VLD wacht

Januari is eigenlijk het verkeerde moment om politieke toenadering tussen partijen te zoeken. Het jaarbegin ligt immers bezaaid met bijeenkomsten waarop politieke kopstukken de achterban toespreken. Wanneer de politicus de eigen leden recht in de ogen kijkt, dan kan hij of zij maar beter geen slappe indruk maken. Tijdens zulke manifestaties loont het om op de ideologische strepen te staan. 

Wie uithaalt naar de concurrentie krijgt gegarandeerd het publiek op de handen. Partijvoorzitters geven vlak voor en na hun nieuwjaarstoespraak bovendien nog de nodige interviews – uitgerekend wanneer hun adrenalinepeil het hoogste staat. Niet bepaald een sereen klimaat van compromisbereidheid dat succesvolle onderhandelingen vergemakkelijkt.

Over de jaarlijkse toespraken van de partijvoorzitters wordt best wel wat nagedacht en overlegd op niveau van de partijtop. De onderliggende boodschappen worden intern op voorhand afgetoetst en doorgesproken. Geen toevallige uitschuivers dus. Over de datum van het feestelijke evenement wordt zelfs tussen partijen onderling contact gepleegd. Men wil immers niet in elkaars vaarwater verzeild geraken: liever vult eenieder op zijn beurt het volledige scherm. Dit resulteert in een periode van goed georkestreerde mediamomenten die meer aan campagnes dan aan regeringsonderhandelingen doet denken.

Nu is dit militante intermezzo maar één reden voor de aanhoudende stilstand in de vorming van een nieuwe federale regering. Belangrijker is dat, wanneer Open VLD deze dagen aan de onderhandelingstafel verschijnt, de andere partijen niet weten hoe zwaar het gegeven blauwe woord eigenlijk echt weegt. Iedereen beseft dat de tijd in het nadeel tikt van voorzitter Rutten. Ze verkeert in de laatste weken van haar mandaat. 

Het is een wetmatigheid in coalitiegesprekken dat diegene die onder tijdsdruk staat ook in de nadelige onderhandelingspositie zit. Pas wanneer Open VLD niet langer een onstabiele gesprekspartner is, m.a.w. als hun nieuwe leiderschap in maart gekend is, kan opnieuw ernstig met hen doorgepraat worden. 

Tijdens de CD&V-voorzittersrace was de provinciale inplanting van de kandidaten een belangrijk thema. 24 procent van de actuele CD&V-leden komt uit West-Vlaanderen: enter Joachim Coens, de burgemeester van Damme. Is CD&V een zeer gestructureerde partij, dan heeft de partijwerking van Open VLD soms iets van “spontaneous order” – een eufemisme voor georganiseerde chaos. Neen, dan zal de winnende liberale kandidatuur vooral het juiste ideologische aanbod in huis moeten hebben. 

De blauwe partij is al langer verdeeld tussen een links en een rechts kamp. Je merkt dat heel wat militanten op dit ogenblik stuurloos en zoekende zijn. Een ticket dat links-liberalisme en rechts-liberalisme combineert vist dan in beide ledenvijvers tegelijk. Bart Tommelein bijvoorbeeld aast meer op paars-groen terwijl Francesco Vanderjeugd zijn voorkeur uitte voor paars-geel. Zo’n tandem kan dan eindelijk ook de rust in de gelederen van de moegetergde partij doen terugkeren. Het team dat Egbert Lachaert momenteel rondom zich in stelling brengt, zal het niet makkelijk hebben om dit duo electoraal te overtreffen. 

“Mobilisatie” blijft in deze kiesstrijd evenwel een belangrijk codewoord: je moet leden ook gemotiveerd krijgen om op die zalige zondag effectief achter het blauwe scherm te kruipen en hun stem uit te brengen. Blijft de befaamde machine van Brakel ditmaal op stal staan?

Indien Vanderjeugd het effectief tot operationele rechterhand van de nieuwe partijvoorzitter schopt, dan zou zijn stem binnen Open VLD aanzienlijk groter worden. Met het mandaat om de partij van binnenuit grondig te hervormen kan hij bijvoorbeeld middels een externe audit de huidige werking en organisatie grondig doorlichten. Dat is nog een stapje verder dan de interne audit die de twaalf apostelen binnen CD&V afleverden. 

Qua inhoud is het vreemd te zien hoe de krimpende traditionele partijen blijven proberen om alle kiezers tegelijk aan te spreken door op zeer veel maatschappelijke thema’s simultaan in te zetten. Normaal gaan kleinere partijen net focussen op hun diepste ideologische wortels om zo hun finale bestaansreden te onderstrepen. Immers, voor wie dit laatste verliest, dreigt de kiesdrempel.

Grotere partijen hebben daarentegen de neiging om hun bestaande pakket aan ideeën te verbreden en zo verder liggende kiesvijvers aan te boren. Bijgevolg zou je nu van Open VLD verwachten dat zij toespitsen op dossiers als private economie en verminderde fiscaliteit. Zo waren het bijvoorbeeld de liberalen die tijdens de laatste Vlaamse coalitiegesprekken bleven hameren op een begrotingsevenwicht. Maar die pluim op de hoed dreigen ze nu te verliezen door vooral met allerlei andere zaken in de belangstelling te komen.

Op dat Vlaamse beleidsniveau komen parlement en regering nochtans op toerental. Binnen de fracties werden de inhoudelijke commissies na het nodige getouwtrek onder partijgenoten verdeeld. Burgemeester van Aarschot én partijvoorzitter Rutten heeft als één van de weinige Vlaamse verkozenen haar beleidsdomeinen echter nog niet opgenomen. Daardoor dreigt ze de komende legislatuur met de restjes achter te blijven. Wie hoog vliegt, kan diep vallen. Het is opletten om niet in een “Caroline Gennez-scenario” verzeild te geraken: als vlotte vrouw van in de dertig snel opklimmen tot partijvoorzitter, maar daarna in één keer terug afdalen tot bescheiden Vlaams Parlementslid op de achterbank. 

Partijen die het electoraal moeilijk hebben, zoeken de oplossing vaak in verjonging aan de top. Jeugdige figuren als Tom Van Grieken bereiken beter de eigen leeftijdsgenoten. Ervaringen uit het verleden leren evenwel dat zo’n “jeunisme” geen garantie op succes biedt. Voor sommigen kwam de uitdaging gewoon te snel waardoor zij vroegtijdig “opbrandden”.  

Na de peperdure sneakers laten ook de beelden van de champaign shower van de 27-jarige SP.A voorzitter Conner Rousseau imagoschade na. Wie losjes omgaat met de beroepsernst in het beoefenen van de politieke stiel komt al snel zichzelf tegen. Meerdere goed onderbouwde sociaaldemocratische beleidsvoorstellen zullen nodig zijn om het verloren gegane krediet bij de rode achterban terug te winnen. 

De jongere generatie bespelen is overigens maar een niche wanneer je de volledige kiezersmarkt bekijkt. Een blik op de bevolkingspiramide van onze vergrijzende samenleving leert dat één op vijf inwoners momenteel 65 jaar of ouder is. Sterker zelfs, 39 procent van de Vlamingen is 50-plusser. Alternatief bestaat er dus evenzeer electorale ruimte voor een partij die zorg en aandacht voor ouderen als kernwaarde uitdraagt. In het buitenland bestaan er overigens al zo’n specifieke partijen.

In Vlaanderen kan enkel CD&V hiermee geassocieerd worden. Misschien ligt hier voor haar een electorale opportuniteit - één waarin zij zelfs al een competitief voordeel hebben. Vanuit deze optiek was het alvast een goede zet om de 53-jarige Coens als nieuwe voorzitter te verkiezen boven de 31-jarige Sammy Mahdi. 

In ieder geval, wie als jongeling in het professionele milieu het vertrouwen van de eigen omgeving verliest, die krijgt het zeer moeilijk om dit op termijn terug te winnen. Het is leergeld dat meerdere jonge politieke talenten een langere carrière in de sector heeft gekost. Daarom is het soms beter om eerst nog enkele jaren te groeien onder de vleugels van een meer ervaren senior, zo moet de 31-jarige Vanderjeugd gedacht hebben. De tijd om met Nieuwjaar zelf het podium te bestijgen, komt dan nog wel.