Japanse minister neemt ouderschapsverlof: waarom is dat zo speciaal?

Shinjiro Koizumi (38) is een rijzende ster in de Japanse politiek. Als zoon van de voormalige Japanse premier Junichiro Koizumi (2001-2006) is het wereldje hem niet vreemd. Dat hij bij de herschikking van de regering in september vorig jaar benoemd werd tot minister van Milieu, kwam dan ook niet als een heel grote verrassing.

In augustus verraste Koizumi wel door bekend te maken dat hij in het huwelijksbootje stapte met Christel Takigawa, een bekende Japanse tv-presentatrice. Het koppel kondigde meteen ook aan dat het eind deze maand hun eerste kindje verwacht. Vorige week vertelde Koizumi dat hij na de geboorte van zijn zoontje ouderschapsverlof zal opnemen. Met die beslissing doet hij al een week lang van zich spreken, in Japan, maar ook daarbuiten.  

Het is hoogst ongewoon dat Japanse vaders na de geboorte van een kind verlof opnemen. Niemand verwacht écht van mannen dat ze dat doen, en al zeker niet mannen in een hoge functie, zoals Koizumi. Hier en daar hebben enkele politici en ondernemers er zich al wel eens aan gewaagd. Maar Koizumi is de meest vooraanstaande in het rijtje. Hij is ook de eerste mannelijke minister die ouderschapsverlof opneemt.

Nochtans heeft Japan een van de meest gunstige regelingen voor ouderschapsverlof ter wereld. Vaders (en moeders) kunnen tot een jaar thuisblijven om voor hun kind te zorgen. Wie voor een bedrijf of de overheid werkt, krijgt de eerste 180 dagen tot 67 procent van zijn loon uitbetaald. Nadien is dat 50 procent. Betaald door de belastingbetaler, niet door de werkgever.

Maar ondanks die regeling nam in 2018 slechts 6 procent van de Japanse vaders ouderschapsverlof op. En dan doorgaans maar voor enkele dagen, terwijl ze dus recht hebben op een volledig jaar. Daartegenover staat dat meer dan 80 procent van de moeders ouderschapsverlof opneemt. De meesten van hen gaan pas 10 tot 18 maanden later weer aan de slag.

(tekst gaat verder onder de foto)

De voornaamste oorzaak is allicht de Japanse werkcultuur, die neerkijkt op mannen die dat verlof willen opnemen. "Jonge vaders zijn bang om naar hun baas te stappen en ouderschapsverlof te vragen, omdat ze vrezen dat het hun carrière zal kapotmaken", zegt Mariko Oi, BBC-correspondent in Japan. "Er zijn voorbeelden van mannen die op hun werk op een zijspoor gezet zijn omdat ze vrij namen om voor hun kinderen te zorgen."

De vijandigheid ten opzichte van vaders die meer tijd willen om mee en/of meer voor hun kinderen te zorgen, zit zo ingebakken dat er zelfs een naam voor bestaat. "Pata-hara", vrij vertaald, intimidatie omdat je vader bent ("Mata-hara" is de variant voor moeders). Mannen die minder gaan werken of weigeren overuren te doen, worden bedreigd met een demotie (dat ze een lagere functie moeten gaan uitoefenen, red). Er zijn verhalen van mannen die terugkeren na ouderschapsverlof en moeten vaststellen dat ze geen bureau meer hebben.

(tekst gaat verder onder de foto)

Minister Koizumi neemt dus wel verlof op om bij zijn vrouw en kind te zijn. Twee weken weliswaar, in plaats van een jaar, gespreid in de eerste drie maanden na de geboorte. "Op voorwaarde dat ik prioriteiten stel in mijn officiële opdrachten en werk maak van goed crisismanagement, wat ik al gedaan heb". Koizumi zal ook "geen belangrijke publieke verplichtingen" missen.

Hij wil naar eigen zeggen ook een duidelijk voorbeeld stellen voor andere jonge vaders in Japan. "Ik hoop dat dit de weg vrijmaakt voor een stijl van werken waar iedereen gemakkelijk ouderschapsverlof kan opnemen zonder daarover te hoeven twijfelen", zei Koizumi aan Japanse media. "Mijn grootste wens is dat er een dag zal komen waarop het feit dat een politicus ouderschapsverlof opneemt, geen nieuws zal zijn."

De beslissing van Koizumi wordt positief onthaald bij de Japanse bevolking. Al zijn er ook kritische stemmen: is dit niet gewoon een publiciteitsstunt, om zijn populariteit te vergroten? Want Koizumi mag dan wel een opkomende figuur zijn in de Japanse politiek - hij wordt getipt als toekomstig premier - er zijn ook veel vragen.

De voorbije maanden kreeg hij bijvoorbeeld kritiek omdat hij niet veel politieke ervaring heeft en bij momenten arrogant overkomt. De Britse krant The Times omschreef Koizumi alleszins als een van de 20 mensen om in de gaten te houden in 2020. Volgens de krant zijn er twee visies op de minister: "Ofwel is hij een aristocraat uit een politieke familie met weinig originele ideeën, ofwel is hij de meest interessante en veelbelovende Japanse politicus van zijn generatie."