Monty Python-legende Terry Jones: ‘Vaak stak hij als eerste zijn vinger op als iemand een vrouw moest spelen’

De in Wales geboren Terry Jones was al enige tijd ernstig ziek. “Terry stierf in de avond van 21 januari met zijn vrouw Anna Soderstrom aan zijn zijde, na een lange en moedige strijd tegen een zeldzame vorm van dementie, die hij ook steeds met veel humor voerde”, klinkt het in een mededeling van de familie. In 2016 woonde hij nog de Bafta Cymru-awardceremonie bij om de effecten van zijn frontotemporale dementie te tonen, een variant die onder meer het spraakvermogen aantast. 

In 1969 stond Jones mee aan de wieg van het surrealistisch sketchprogramma Monty Python’s Flying Circus op BBC, dat hij samen met de in 1989 overleden Graham Chapman, John Cleese, Terry Gilliam, Eric Idle en Michael Palin bedacht. Het gezelschap was een samensmelten van twee bestaande teams. Jones en Palin, die elkaar leerden kennen op de universiteit van Oxford, hadden al samengewerkt aan de scenario’s van programma’s als Do Not Adjust Your Set en The Frost Report.

‘Te gek’

Toch hield Jones niet van het werk achter de schermen. “Ik ben er echt van overtuigd geraakt dat ik alles zelf wil controleren,” zei hij daar later over aan BBC. “Ik wil mijn werk niet alleen zelf uitvoeren en acteren, maar wil het ook daadwerkelijk zelf gaan regisseren.” En dat kon met Monty Python, een collectief dat de touwtjes straks in handen hield. Jones ontpopte er zich als een van de meest productieve schrijvers. Hij maakte zichzelf vooral onmisbaar als de bedenker van de clous, telkens aan het einde van elke sketch. Zo was het bijvoorbeeld zijn idee om Chapman als kolonel op te voeren om een sketch ‘te gek’ te verklaren en zo abrupt af te sluiten. Een soort onberekenbare humor die zijn tijd ver vooruit was. 

En net als zijn vijf collega’s voerde Jones de sketches ook zelf uit voor de camera. Hij speelde zelden de grote rollen, maar vooral gewone Britse mannen van middelbare leeftijd. Daarnaast ging Jones ook naakt, op een das en een kraag na, om al orgel spelend een buffer tussen twee sketches te visualiseren. En hij stond bekend voor zijn vertolkingen van norse vrouwen, of de “ratbag old women” zoals de BBC ze omschreef. Inclusief vrouwenkleren wanneer de grap erom vroeg. “Terry stak vaak als eerste zijn vinger op als iemand van ons een vrouw moest spelen”, zei Cleese ooit. “Hij was daar de beste in. Ik weet niet precies wat dat over hem zegt.” 

Later kroop hij ook in de huid van de extreem obese Mr. Creosote in de film The Meaning of Life uit 1983, die in een legendarische scène een absurde hoeveelheid eten en drinken uitbraakt. Voor die gelegenheid zat Jones ook alleen in de regiestoel, iets wat hij eerder al deed als coregisseur voor de Monty Python-films The Holy Grail (1975) en Life of Brian (1979). Die laatste, een parodie op het leven van Jezus Christus, bleef lang de gemoederen bedaren. Zo was de vertoning van de film zelfs 30 jaar verboden in Jones’ geboortestad Aberystwyth, iets wat hij maar moeilijk kon vatten. “Het ging niet om wat Christus zei, maar om de mensen die hem volgden”, zei hij ooit aan BBC. “Over degenen die de daaropvolgende 2.000 jaar elkaar zouden martelen en doden omdat ze het niet eens konden worden over wat hij te vertellen had over vrede en liefde.” 

Kinderboek

Ook toen de Pythons na The Meaning of Life elk hun eigen weg gingen, bleef Jones regisseren. In 1987 draaide hij de film Personal Services, losjes gebaseerd op het echte verhaal van Cynthia Payne die beschuldigd werd van het runnen van een bordeel in een buitenwijk van Londen. Later regisseerde hij de komische fantasiefilm Erik the Viking, met een diverse cast onder wie Mickey Rooney, Imogen Stubbs en Eartha Kitt. In 1996 schreef en regisseerde hij een bewerking van het Britse kinderboek The Wind in the Willows, waarin hij ook de rol van Mr. Toad speelde. Eerder, in de jaren 70, maakte hij ook al met collega Palin de komische tv-serie Ripping Yarns voor de BBC. 

Daarnaast richtte hij zich ook op het schrijven van kinderboeken en het maken van documentaires, vaak over de oude tijd en de middeleeuwen, zoals Crusades (1995) en Terry Jones’ Medieval Lives (2004) op BBC. “Het is mijn overtuigen dat de middeleeuwse wereld vergelijkbaar is met de onze, omdat dezelfde mensen altijd profiteren van dezelfde mensen,” zei Jones daarover. “De mensheid verandert niet door de eeuwen heen.”

In een verklaring schrijven Jones’ vrouw Anna Soderstrom en zijn kinderen Bill, Sally en Siri, dat ze “een aardige, grappige, warme, creatieve en zeer geliefde man zijn verloren wiens compromisloze individualiteit, meedogenloos intellect en buitengewone humor talloze miljoenen mensen zes decennia lang plezier hebben gegeven. Zijn werk met Monty Python, zijn boeken, films, televisieprogramma’s, gedichten en ander werk zullen voor altijd voortleven. Het is een passende erfenis voor de veelzijdige man die hij was.”