Een boom planten komt vaak ook met nadelen
De klaterende Krka-rivier in Kroatië en de droge rivierbedding in Buderim Forest Park in Australië zijn twee uitersten van de schaal. Maar de meeste rivieren die nieuwe bossen op hun oevers krijgen, neigen naar die laatste, droge kant. Bossen houden water van de rivier weg. En dat kan belangrijke gevolgen hebben voor de lokale bevolking en ecosystemen.
Die waarschuwing brengen onderzoekers van Cambridge University in Groot-Brittannië maandag in vakblad Global Change Biology. Ze willen daarmee niet zeggen dat de mens geen bos meer moet aanplanten, maar hij moet eerst even kijken wat de mogelijke gevolgen zijn.
Nieuwe bossen als bijdrage aan mondiaal klimaatbeleid
De aanplant van bossen om klimaatverandering in de hand te houden, is praktijk geworden sinds de klimaatconferentie van Bonn een kleine twintig jaar geleden. Toen werd afgesproken dat landen hun bijdrage aan het mondiale klimaatbeleid ook deels mochten invullen door niet de uitstoot van broeikasgassen te verminderen, maar nieuwe bossen aan te planten.
Bomen en planten leven van CO2, was de redenering, dus nieuwe bossen vangen een deel van de klimaatproblemen die de mens veroorzaakt op. Sindsdien heeft de aarde, volgens schattingen van de Verenigde Naties, een kleine 100 miljoen hectare nieuw bos gekregen. En dan gaat het om nieuwe aanplant, herbebossing en spontane bomengroei op braakliggende grond.
Dat is nog altijd minder dan jaarlijks aan bos verdwijnt door kap voor landbouw, veeteelt en infrastructuur. Alleen al in het Amazonegebied wordt naar schatting jaarlijks 800.000 hectare bos gekapt. Maar die globale disbalans was niet het onderwerp van dit Britse onderzoek. Hierin is gekeken naar de lokale ecologische gevolgen van nieuw bos.
Effect op waterstand in rivier is blijvend
Bomen nemen water op om te groeien. Water dat anders naar de rivierbedding zou zijn gevloeid. Ze verdampen ook water, dat op enig moment in de vorm van neerslag weer naar beneden komt. Maar dat gebeurt doorgaans niet op de plek waar de bomen staan. Dus lokaal is die verdamping waterverlies. Dit effect was bekend, maar onduidelijk was of het blijvend is. Ja, zeggen de Britse onderzoekers. Ze verzamelden de gegevens van tientallen onderzoeksprojecten over de hele wereld, en zagen in de meeste gevallen een blijvend effect op de waterstand in de rivier.
Dat hoeft op zich nog geen drama te zijn, maar je moet de gevolgen van tevoren goed inschatten. En dat kan, laten de Britse onderzoekers zien. Zo maakt het nogal uit op welke grond je nieuwe bossen plant. Was dat voorheen natuurlijk grasland, dan kan het effect op de rivierstroom groot zijn. Werd die grond voordien gebruikt voor landbouw, dan is het effect op de waterstand in de rivier kleiner. Dat komt waarschijnlijk, doordat die landbouw de grond heeft gedegradeerd. Het bos dat terugkeert gebruikt weliswaar water, maar verbetert ook de kwaliteit en vochtigheid van de grond, met mildere gevolgen voor de rivier.