Rusland en Polen ruziën over Stalins bijdrage aan het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog
De herdenking van de bevrijding van Auschwitz heeft tot een fikse ruzie geleid tussen Rusland en Polen. De Russische president Poetin sloeg een uitnodiging voor de herdenking in Auschwitz af uit woede over Poolse beschuldigingen dat Rusland heeft bijgedragen aan het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog.
De ruzie barstte los toen het Europees Parlement het niet-aanvalsverdrag dat de Sovjet-Unie in 1939 met Hitler-Duitsland sloot vorig jaar bestempelde als de aanzet tot de Tweede Wereldoorlog. Dat leidde tot woedende Russische reacties. De Russische minister van Cultuur Medinski noemde het omstreden Molotov-Ribbentrop-pact een ‘triomf voor de Sovjetdiplomatie’. President Poetin klaagde dat het ‘volstrekt onaanvaardbaar’ was de schuld voor het uitbreken van de oorlog zowel bij Sovjetleider Stalin als Hitler te leggen.
Dat was voor de Poolse premier Mateusz Morawiecki weer aanleiding voor een fel artikel waarin hij wees op de geheime protocollen bij het verdrag waarin Duitsland en de Sovjet-Unie onder meer afspraken hadden gemaakt over het opdelen van Polen. Een week na de ondertekening van het pact viel Duitsland Polen binnen, twee weken later bezette het Rode Leger de andere helft van Polen. “Polen was het eerste land dat de gewapende agressie van zowel nazi-Duitsland als de Sovjet-Unie te verduren kreeg”, schreef Morawiecki.
Ook Poetin had vroeger kritiek op het verdrag maar sinds de annexatie van de Krim in 2014 slaan de Russische autoriteiten een steeds nationalistischer toon aan. Russische historici betogen dat het Stalin er alleen maar om te doen was om tijd te kopen om zijn leger op te bouwen. Volgens Poetin had Stalin geen andere keuze nadat Engeland en Frankrijk in 1938 het ‘verraderlijke’ Verdrag van München met Hitler hadden gesloten waarbij zij akkoord gingen met de annexatie van Sudetenland door nazi-Duitsland.
“Hitler en Stalin waren lange tijd niet alleen bondgenoten, ze waren in feite vrienden”, schreef Morawiecki in zijn pamflet tegen Rusland. De Poolse premier herinnerde er ook aan dat Moskou tot aan het begin van de Duitse inval in de Sovjet-Unie allerlei goederen aan het nazibewind leverde. “Dankzij Stalin kon Hitler de Holocaust voorbereiden, een van de ergste misdaden uit de geschiedenis van de mensheid.”
Polen is ook verbolgen over wat het ziet als de pogingen van Rusland andere duistere episodes onder het tapijt te vegen, zoals de executie van 22.000 Polen, onder wie een groot aantal Poolse officieren, in Katyn en Tver door de NKVD, de Sovjet geheime dienst. De Sovjetautoriteiten legden de schuld voor het bloedbad aanvankelijk bij de Duitsers, totdat Sovjetleider Gorbatsjov in 1990 toegaf dat Moskou verantwoordelijk was. Onlangs haalden de autoriteiten in Tver echter enkele gedenkplaten voor het bloedbad weg omdat de “opschriften niet op feiten waren gebaseerd”.
Op hun beurt klagen de Russen dat de Polen zich blind staren op de negatieve kanten en veel te weinig waardering hebben voor de opofferingen die de Sovjetmilitairen zich hebben getroost om Auschwitz en Polen te bevrijden en de nazi's te verslaan.