Lerarentekort nu echt acuut: in Merelbeke staan de ouders voor de klas

In een oproep die door de GO! Basisschool Merelbeke werd verspreid, wordt aan ouders gevraagd om enkele uren op vrijdag 24 en 31 januari vrij te maken om de afwezigheid van een juf in het tweede leerjaar op te vangen. ‘Les geven kan maar moet niet, knutselactiviteit, muziek, beweging... alle creatieve ideeën zijn welkom’, leest het bericht dat door sp.a-parlementslid Steve Vandenberghe werd gedeeld op Twitter. In die boodschap schuilt duidelijk een grote wanhoop.

“Er waren al langer signalen dat dit zou gebeuren, maar dit is het eerste concrete bewijs”, zegt Vandenberghe over het feit dat de piste ‘ouders voor de klas’ wordt aangewend door directeurs. Vorig jaar al waren er verschillende alarmkreten over de creatieve oplossingen waarmee het lerarentekort wordt dichtgemetst: zorgleerkrachten geven les, gepensioneerden worden opgetrommeld en stagiairs staan zelfstandig voor de klas. Sommige basisscholen moeten hun leerlingen noodgedwongen verdelen over andere klassen, waardoor die zelfs tot over de 30 leerlingen gaan.

“Volgens onze informatie is dit de eerste keer dat ouders worden aangesproken”, zegt GO!-woordvoerdster Nathalie Jennes, die betreurt dat de school zich daartoe genoodzaakt voelde. Volgens de school zelf zouden de ouders, die ‘enthousiast reageerden’, wel niet zelfstandig voor de klas staan - zoals de oproep liet uitschijnen.

“Voor twee vrijdagen was er nog geen oplossing en zullen twee klassen samengezet worden”, reageert directrice Inge Thomas. “De oproep aan de ouders is niet om zelf les te geven, maar om de juf die wel aanwezig is van dat leerjaar, te ondersteunen en te ontlasten. Het gaat dus om extra ogen en handen. De pedagogische eindverantwoordelijkheid ligt uiteraard bij de aanwezige juf.”

Nederlandse situatie

Toch geeft de Gentse GO!-scholengroep toe dat het een teken aan de wand is. “Voor korte vervangingen tijdens het schooljaar, zeker in een grootstedelijke context, is het lerarentekort erg nijpend”, klinkt het. Ook elders gebeuren creatieve ingrepen. In november berichtte De Standaard dat in Limburg al 517 leerkrachten uit het kleuteronderwijs ingeschakeld worden in het lager onderwijs. 

Cijfers van de VDAB tonen dat het lerarentekort in vijf jaar tijd verdubbeld is. Eind oktober werden zo’n 1.200 leraren gezocht, van wie ruim een derde in het basis- en kleuteronderwijs. Ook in het secundair zijn er getuigenissen te over, zegt Vandenberghe. “Zo hoorde ik het verhaal van een moeder wier dochter op een heel schooljaar twee uur economie kreeg.” Als de juf of meester in het lager afwezig is, ligt de uitkomst wel een pak gevoeliger: die leerlingen kan je niet zomaar een uurtje – of meerdere – in de studiezaal laten plaatsnemen.

Wat in Merelbeke gebeurt, doet dan ook erg denken aan de situatie in Nederland. Daar treft het lerarentekort de grootsteden zo hard, dat onderwijsminister Arie Slob deze zomer aangaf dat bepaalde wetsovertredingen door de vingers gezien worden bij noodsituaties. Daaronder: ouders (of ‘onbevoegden’) voor de klas in de lagere school. “Nederland loopt twee à drie jaar voor op onze situatie”, zegt pedagoog Pedro De Bruyckere (Arteveldehogeschool). “Dit zat er dus aan te komen.”

Bij de noorderburen gaat het zelfs zo ver dat scholen door een gebrek aan leerkrachten slechts vier dagen per week open zijn. “Ze hopen er dat technologie de oplossing kan bieden, maar dat gaat het probleem niet fundamenteel oplossen”, wijst De Bruyckere naar de online thuislessen die naar voren worden geschoven.

Al die signalen geven volgens Vandenberghe aan dat het voor het Vlaams onderwijs “niet vijf voor, maar vijf over twaalf” is. Volgens De Bruyckere wijst alles erop dat het lerarentekort de komende jaren nog fors zal toenemen, ondanks de instroom in de lerarenopleiding die recent opnieuw wat is toegenomen. 

Beroep weer aantrekkelijk

“Binnenkort moeten scholen dure uitzendbedrijven inschakelen om nog leerkrachten te vinden. Is het dat waar we naartoe willen?”, is Elisabeth Meuleman, onderwijsexperte van Groen, streng. Net zoals Vandenberghe maakt ze gewag van een vicieuze cirkel. Steeds meer mensen voor de klas zonder het juiste diploma, doet de kwaliteit dalen, waardoor het aanzien van het beroep daalt. “Stap één in dit verhaal is leerkrachten weer ambassadeur maken van hun eigen beroep”, zegt Vandenberghe.

Volgens GO! toont dit nog maar eens “hoe dringend het loopbaandebat is”, aldus Jennes. Vanuit alle hoeken wordt dan ook naar onderwijsminister Ben Weyts (N-VA) gekeken. De onderhandelingen van zijn voorganger Hilde Crevits (CD&V) over een loopbaanpact draaiden uit op niets, maar iedereen is het erover eens: het beroep moet opnieuw aantrekkelijker.

Weyts zelf gaf eerder al aan te beseffen dat zonder bijkomende maatregelen een tekort van zevenduizend leraren dreigt op het einde van deze legislatuur. Er wordt druk gewerkt aan een ‘batterij aan maatregelen’, zegt woordvoerder Michaël Devoldere, die aangeeft dat jonge leerkrachten vooral weer moeten kunnen lesgeven. “De planlast moet omlaag, net als de verantwoordingsplicht. We schaffen ook het M-decreet af. We zijn nu gestart met de eerste besprekingen.”