Belgische overheid voor de rechter gedaagd wegens wapenexport naar Saudi-Arabië

Het Saudische schip Bahri Yanbu is onderweg naar Antwerpen. Opnieuw. Datzelfde schip passeerde hier ook in mei 2019 en toen kon De Morgen achterhalen dat er wel degelijk een lading vuurwapenmunitie is opgehaald. Dat bleek uit een brief van de douane aan de Ligue des Droits Humains en de vzw Coordination Nationale d’Action pour la Paix et la Démocratie. De vzw Vredesactie had toen informatie dat het ging om zeker zes containers. 

De drie ngo’s dagen nu de Belgische staat, vertegenwoordigd door financiënminister Alexander De Croo (Open Vld), voor de rechter. Via de kortgedingprocedure die maandag voorkomt, willen ze bekomen dat de federale overheid gedurende zes maanden elke export van wapens naar Saudi-Arabië weigert. De reden? De mensenrechtenschendingen in Saudi-Arabië en de oorlog in Jemen, waarin het koninkrijk een hoofdrol speelt en volgens de VN oorlogsmisdaden pleegt. Vorig jaar doken meermaals bewijzen op van Belgische wapens in Jemen.  

‘Illegale exportlicenties’

De wapenleveringen aan Saudi-Arabië gebeuren op basis van exportlicenties, die zijn afgeleverd door het Waals Gewest, maar de controle op die export is federale materie, want die komt toe aan de douane, die valt onder Financiën. 

“We vragen de federale overheid de export van het militaire materiaal tegen te houden, omdat het een schending kan zijn van het wapenhandelverdrag, door België ondertekend”, zegt Manuel Lambert, Ligue des Droits Humains. “Bovendien gaat het om illegale exportlicenties. Daarom vragen wij dat de rechtbank de douane dwangsommen oplegt van 75.000 euro per overtreding.”

Vorig jaar schorste de Raad van State vijf exportlicenties omdat het Waals Gewest onvoldoende rekening had gehouden met de reputatie van Saudi-Arabië op het vlak van internationaal humanitair recht, nochtans een voorwaarde voor een licentie.

In een reactie aan De Morgen zegt de FOD Financiën dat de douane als een controleorgaan kijkt of het exportmateriaal over de passende vergunningen beschikt. “Het gewest oordeelt als bevoegde autoriteit over het al dan niet opschorten of intrekken van die vergunning.” De administratie kan de zending “aanvaarden of desgevallend weigeren op uitdrukkelijk verzoek van het bevoegde gewest”. Het lijkt erop dat de FOD niet wil oordelen of de exportlicentie wettig is of niet.

Vlaanderen

Het is niet zeker of de Bahri Yanbu ook dit keer wapens komt ophalen voor Saudi-Arabië, maar er is de voorgeschiedenis én de vaarroute. De site van Bahri is ontoegankelijk vanuit België, maar via een omweg is het vaarschema raadpleegbaar. Daaruit blijkt dat het schip uit het Canadese Saint John komt. Ook daar pikte de rederij in het verleden militair materiaal op, waaronder legervoertuigen. Op dit moment ligt de Yanbu op koers naar het Duitse Bremerhaven, volgend weekend staat Antwerpen op de agenda en op 21 februari moet de Bahri toekomen in Djedda, Saudi-Arabië.

Dat schept een vraagstuk voor Vlaanderen, dat geen zeggenschap heeft over Waalse export via een Vlaamse haven, maar wel over de doorvoer vanuit buitenlandse havens, in dit geval bijvoorbeeld Canada. Een van de criteria in het Vlaams wapenhandeldecreet is de ‘eerbiediging van de mensenrechten in het land van eindgebruik en de naleving van het internationaal humanitair recht door dat land’. 

“Als er al militair materieel aanwezig is op dat schip, dan moet Vlaanderen er beslag op leggen”, zegt Bram Vranken van Vredesactie. De woordvoerder van Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) laat weten dat de Vlaamse Dienst Controle Strategische Goederen de komst van de Bahri Yanbu heeft gesignaleerd bij de douane en wacht op de uitkomst van de controle.