Direct naar artikelinhoud
Crisis VRT

Het rapport dat VRT-topper Peter Claes de kop moest kosten: een vernietigend beeld

Het rapport dat VRT-topper Peter Claes de kop moest kosten: een vernietigend beeld
Beeld © VRT Phile Deprez

Begin december vroeg VRT-CEO Paul Lembrechts om het ontslag van Peter Claes. Op basis van een dossier dat hij samenstelde tegen zijn directeur media en productie. Het dossier kreeg een onvoldoende en Lembrechts werd deze week zelf ontslagen. Maar wat stond er dan precies in dat dossier tegen Claes? De Morgen kon het nu inkijken.

“De effectiviteit in het directiecomité is zoek”, concludeert Paul Lembrechts op de eerste pagina’s van het dossier. De oorzaak? “Een manifeste vertrouwensbreuk tussen de vijf leden van het directiecomité en Peter Claes.” Het hoe en waarom van die breuk wordt uiteengezet in een dossier dat in totaal 26 A4’tjes telt. Lembrechts zelf zet zijn visie op acht pagina’s uiteen. Die wordt aangevuld met nota’s van de vier andere leden van het directiecomité (Liesbet Vrieleman voor Informatie, Hans Cockx voor HR, Stijn Lehaen voor Technologie en Innovatie, Lieven Vermaele voor Financiën) en een geanonimiseerde getuigenis van een personeelslid dat op dagelijkse basis met Peter Claes samenwerkt.

Het beeld dat pagina na pagina van Claes wordt geschetst is vernietigend. Het dossier in kwestie werd dan ook opgesteld met de uitdrukkelijke bedoeling duidelijk te maken dat verder samenwerken met Claes geen optie is. Het directiecomité kan er, volgens de samenvattende nota van Lembrechts, niet op vertrouwen dat Claes de beslissingen die zij nemen loyaal en integraal uitvoert.

Angst

Ten eerste spreken Lembrechts en co  van ‘een structureel weerkerend attitudeprobleem’. Volgens de nota gaat het om ‘intimidatie van medewerkers, het bevorderen van angst bij die medewerkers en het in de hand werken van polarisering’. “Ik krijg op constante basis verhalen te horen over spelletjes, druk uitoefenen, polariseren”, schrijft een directeur. “Maar mensen vragen me om er niets mee te doen uit angst of omdat het toch niets uithaalt.

Verder klagen de directieleden in het dossier van Lembrechts dat Claes’ eigen afdeling niet transparant communiceert en teveel soloslim speelt bij cruciale beslissingen. “Het gaat om het afsluiten van belangrijke contracten zonder medeweten van de andere directieleden, het nemen van engagementen van vele jaren zonder overleg en contracten die pas worden voorgelegd als ze al een voldongen feit zijn.”

Het document bevat ook concrete voorbeelden om dat gebrek aan transparantie aan te tonen. Een van de directeurs getuigt over het contract dat Claes afsloot met productiehuis De Mensen, dat voor de VRT onder meer Kamp Waes, Blokken en Beau Séjour maakt. Goed voor 40 miljoen euro gespreid over vijf jaar. Niet zozeer de hoogte van het contract, wel de loopduur, de timing en de manier van afsluiten ervan vormen volgens de directeur een probleem.

Een langlopend contract van vijf jaar is in het huidige snel veranderende medialandschap inderdaad een uitzondering, bevestigen verschillende bronnen in de televisiewereld. Dat het contract bovendien werd afgesloten net voor de start van de lopende beheersovereenkomst en de besparingen die daarbij horen, is problematisch. “Externe partijen worden hierdoor vrijgesteld van een impact van de besparingen”, klinkt het. 

Leo Hellemans en Luc Van den Brande.Beeld Tim Dirven

Claes sloot het contract – goed voor 12,5 procent van het totale externe-productiebudget van de VRT – bovendien af zonder daarbij zijn collega-directeurs te raadplegen. “Het contract kwam pas ter inzage na het afsluiten van de deal tussen Peter Claes en De Mensen”, staat letterlijk in het dossier.

Het is volgens de betrokken directeur niet de enige keer dat Claes er een beslissing met een zware financiële impact probeert door te duwen zonder overleg met de rest van het directiecomité. Ook wanneer er groen licht moet komen voor de talkshow die de sportdienst komende zomer tijdens de Olympische Spelen vanuit Japan gaat maken, wil Claes dat liefst zo snel mogelijk geregeld zien. Ondanks het forse prijskaartje – het programma zou 1,3 miljoen euro gaan kosten terwijl het aanvankelijk op 900.000 euro was begroot – wil Claes op een vrijdagnamiddag, in amper vier uur tijd goedkeuring krijgen. Zonder dat het dossier bij het directiecomité op tafel komt. Wanneer dat niet lukt, volgen scheldtelefoons.

Wat voorafging

- 27 november: Lembrechts vraagt voorzitter van de raad van bestuur om Peter Claes te ontslaan

- 5 december: Bijeenkomst remuneratiecomité (dat bepaalt of een ontslag niet willekeurig is en het belang van de VRT niet schaadt) waarbij Lembrechts zijn dossier voorlegt, zowel Lembrechts als Claes geven tekst en uitleg

- 11 december: Remuneratiecomité buigt zich een tweede keer over het dossier

- 16 december: Raad van bestuur beslist, op advies van het remuneratiecomité, om niet in te gaan op de vraag tot ontslag

- 30 december: Raad van bestuur beslist Fabiaan Van Vrekhem aan te stellen als extern bemiddelaar

- 15 januari: Van Vrekhem laat weten dat hij geen mogelijkheid tot verzoening ziet

- 20 januari: Vlaamse regering beslist om Paul Lembrechts te ontslaan

Een andere directeur verduidelijkt wel dat de formele regels binnen de VRT het momenteel niet mogelijk maken financiële transparantie van Claes af te dwingen. Met andere woorden: Claes heeft de regels niet overtreden. “Maar we zitten in een financieel moeilijk situatie”, schrijft de directeur in kwestie. “Het is belangrijk dat we in alle openheid kunnen bespreken hoe de middelen van de VRT worden aangewend. Een kritische onderlinge blik op hoe we werken en hoe we onze middelen besteden is meer dan ooit cruciaal.”

Een derde punt van kritiek bij het directiecomité zijn de contacten die Claes er met politiek en private mediabedrijven op nahield. “Het gaat om gesprekken met commerciële concullega’s en politieke contacten zonder mandaat”, klinkt het in het dossier. “Waarbij besprekingen worden gevoerd die niet afgestemd zijn met de rest van het directiecollege, maar de omroep wel hypothekeren.” 

Reactie Claes

Het dossier dat Lembrechts samenstelde, maakt ook duidelijk hoe lang het conflict met Claes al sluimerde. Al in 2016, op een tweedaagse, kwamen de problemen rond het functioneren met Claes naar boven, schrijft een van de directeurs. “Dat is toen door de toenmalige leden van het directiecomité ook uitgesproken naar Peter toe: geen vertrouwen, wat hij zegt is niet wat hij doet, de geslotenheid van media & productie en gebrek aan transparantie. De eigen agenda, het bemoeilijken en afremmen van samenwerking, het niet loyaal uitvoeren van gemeenschappelijk genomen beslissingen, manipulatief. Thema’s die steeds rond Peter hebben gehangen en nu nog steeds uitgesproken worden.” Of zoals een van de directieleden het omschrijft: “Je weet nooit wat zijn bedoelingen zijn, dus ben ik altijd op mijn hoede. Het vertrouwen is weg.”

Dat vertrouwen herstellen is precies wat CEO ad-interim Leo Hellemans moet doen. Hij kreeg begin deze week opdracht om gesprekken te voeren met de verschillende betrokkenen. Verwacht wordt dat hij op korte termijn een voorstel doet om het directiecollege uit de huidige impasse te halen. Daarbij moet hij ook na gaan of en hoe Peter Claes bij de VRT aan boord kan blijven. 

“Ik blijf de vraag van de raad van bestuur eerbiedigen om geen olie op het vuur te gooien”, reageert Peter Claes. “Ik ben dan ook danig teleurgesteld dat deze documenten gelekt worden. Het is schokkend dat bepaalde personen met verantwoordelijkheden voorrang geven aan een persoonlijke aanval boven wat goed is voor de VRT.” De nota die Claes opstelde ter zijner verdediging konden we niet inkijken. Luc Van den Brande, voorzitter van de raad van bestuur, laat weten dat het dossier van Lembrechts door het remuneratiecomité van de raad van bestuur grondig bestudeerd is. “Op basis van de bewuste nota hebben we de leden van de raad van bestuur geadviseerd om niet in te gaan op de vraag tot ontslag van Peter Claes.” Dat het dossier bovendien in tegenspraak is met de positieve evaluaties die Claes de voorbije jaren kreeg, speelde mee in die beslissing.