N-VA en PS hebben een weekje tasten en voelen achter de rug. Maar het noodzakelijke vertrouwen ontbreekt, net als de noodzakelijke hefbomen om beide naar elkaar te laten komen.

In het nieuws: ‘PS en N-VA raken er niet uit. De hele week hebben we met Bart De Wever (N-VA) gewerkt, maar we zijn geen millimeter opgeschoven’: Die weinig verrassende boodschap gaat Paul Magnette (PS) maandag aan z’n eigen partijbureau geven. Hoe de informateurs Georges-Louis Bouchez (MR) en Joachim Coens (CD&V) dan dinsdag naar de koning moeten met goed nieuws, is een groot raadsel.

De details: Een hele week lang hebben N-VA en PS overlegd, daarover sijpelde in stukjes en brokjes ook al nieuws naar buiten afgelopen week. Hier is wat we weten:

• Bij de PS waren ze effectief bijzonder stil, en zorgde Magnette ervoor dat hij niet straks de zwartepiet krijgt: discretie verzekerd deze keer. Al is het ook maar de vraag in hoeverre de PS-voorzitter wil dat de Franstalige pers in z’n nek staat te hijgen, terwijl hij met De Wever onderhandelt. Dat op zich is voor sommigen al bijna hoogverraad.
• Heel de week lang dus meetings, waarbij opviel dat van de informateurs hun tekst, die ze tien dagen geleden nog op tafel legden om naar een doorbraak te gaan, geen spoor meer te bekennen was. Geen informateursnota als gespreksbasis dus.
• Meer zelfs: zowel N-VA als PS brachten teksten, en probeerden eigenlijk samen iets te brouwen. Zo namen Magnette en De Wever eigenlijk een beetje de regie over van de informateurs, die er volgens een insider ‘bijzaten om naar de pingpongmatch te kijken’.
• Maar die aanpak bracht weinig satisfactie voor de twee zwaargewichten, langs beide kanten (en dan drukken we ons nog licht uit):
  • Bij N-VA is te horen dat het regeerprogramma, als je lang met PS onderhandelt, eindigt als ‘blubber‘, als nietszeggend centrumbeleid, zonder enige slagkracht.
  • Bij de PS is te horen dat de houding van de N-VA ‘hallucinant’ was, dat er ‘geen millimeter werd toegegeven’ en dat er ‘met de beste wil van de wereld geen opening van de N-VA voor een socialer programma te zien was’. ‘Het is goed geweest: wij zien het echt niet’, zo is de conclusie.
  • Opvallend is de duiding vanuit de PS dat de N-VA haar standpunten nog zou verhard hebben, ten opzichte van vorige gesprekken. ‘Sommige dingen waren onbespreekbaar geworden. Er zijn zaken voorgesteld strenger dan in het N-VA-verkiezingsprogramma.’

Waarom dit gebeurt: de PS houdt dus uitwendig volledig de gordijnen dicht.

• Verwonderlijk is dat niet: Magnette redeneert vanuit zijn PS, en wil niet dat hij zich compromitteert door al te ver te gaan in een paringsdans. ‘In die zin was Vollezele, de fameuze onderhandelingen tussen Bart De Wever (N-VA) en Elio Di Rupo (PS) in 2010, een leerproces. Toen zaten we plots allebei zo ver, dat we niet meer terug konden, zonder schade. Toen heeft het weken geduurd om daar weer uit te raken’, zo duidt een ervaren N-VA-bron.
• De analyse bij N-VA is onderhandelingstechnisch redelijk simpel: er is geen drukkingsmiddel, geen hefboom, ten opzichte van de PS. De enige manier om die écht te laten onderhandelen met De Wever, is de zekerheid dat er werkelijk geen andere optie is. Met andere woorden (en dat zegt De Wever al maanden), ‘de stank van paars-groen moet eerst uit de gang’.
• Niet dat de PS van plan is om opnieuw op paars-groen in te zetten nu. Integendeel: ‘Als De Wever nu aan zet moet komen, om een bepaalde beweging los te weken, dan is dat maar zo. Dat ze dat maar doen. Wij hebben alvast een voorsmaak gekregen van wat hij als informateur zou voorstellen, en dat gaan wij niet verteren.’
• Met andere woorden: De Wever dan, om te mislukken. Zodat CD&V dan wel klaar zou zijn om een bocht te nemen naar ‘Vivaldi’, die coalitie met socialisten, liberalen, groenen én CD&V.
• Maar zelfs bij de PS geloven ze niet echt in dat plan, een ‘gecontroleerde mislukking’ van De Wever. ‘Bij CD&V hebben we alleen maar een verstrakking van de lijn-N-VA gevoeld. Geen enkele opening’, zo is de conclusie bij PS.

Wat meer duiding: Na zoveel weken lijken de kaarten dus nog altijd niet in een bepaalde richting gevallen, paars-groen of paars-geel.

• Cruciaal daarbij is toch de positie van Open VLD. Die draaide de afgelopen maanden onder Gwendolyn Rutten (Open VLD): eerst sloot die een Vlaamse regering met N-VA en CD&V, wat duidde op een sociaal-economisch hardere lijn. Maar Rutten stapte zelf niet in de Vlaamse regering, en vandaag zit ze ferm in het paars-groene kamp.
• Alle lijnen tussen N-VA en Open VLD zijn dood, waarna De Wever en Conner Rousseau (sp.a) beginnen praten zijn: plots kon aan Vlaamse kant een coalitie met N-VA, CD&V en sp.a in de federale constructie. Een soort paars-geel light werd mogelijk: de ‘Rode Duivel’-coalitie van PS, N-VA, MR, CD&V en sp.a.
• Maar zowel MR als PS willen niet echt schuiven richting die ‘Rode Duivel’-coalitie. Voor de PS blijft ‘Vivaldi‘ de enige echte optie. Of iets in die richting.
• En kijk: vandaag doet François De Smet, de voorzitter van DéFI (het vroegere FDF), een opvallend voorstel in Le Soir: ‘Lanceer de 77-coalitie, met onze hulp.’
• Die naam, de ’77’ duidt op de 77 zetels die deze ploeg zou tellen:
  • Socialisten: PS (20, of liever 19 na de expulsie van Emir Kir) en sp.a (9)
  • Liberalen: MR (14) en Open VLD (12)
  • Groenen: Ecolo (13) en Groen (8)
  • DéFI: 2 zetels
• Goede rekenaars leren dat die twee zeteltjes van DéFI dan cruciaal zijn: zij trekken dan nét paars-groen over de streep.
• Hoe zo’n coalitie, zonder Vlaamse meerderheid en mét het Fransdolle DéFI, aan Vlaamse kant kan uitgelegd worden, is een groot raadsel. Maar daar denkt De Smet niet meteen aan: Vlaanderen is niet waar hij stemmen moet halen.

Om rekening mee te houden: De Open VLD-voorzittersverkiezingen komen eraan.

• Het zijn de zoveelste interne verkiezingen. Eerder waren er:
  • Conner Rousseau die met de vingers in de neus won bij sp.a.
  • Meyrem Almaci die opnieuw nipt voorzitter bleef bij Groen.
  • Georges-Louis Bouchez die stevig won bij MR.
  • Joachim Coens, die na een spannende strijd, voorzitter werd van CD&V.
  • Tom Van Grieken die ongecontesteerd Vlaams Belang bleef leiden.
  • Ecolo die Zakia Khattabi verving door Rajae Maouane als co-voorzitter.
• Maar zoals hierboven al uitgelegd, staat er met Open VLD veel op het spel. Het kan federaal een andere dynamiek geven.
• Zoals het er nu naar uitziet zal Bart Tommelein (Open VLD) geen fundamentele koerswijziging doorvoeren. Bij hem kan paars-groen én paars-geel.
• Els Ampe (Open VLD) zit duidelijk op die laatste lijn, maar niemand ziet haar als een echte kanshebber: ze heeft geen draagvlak.
• Grote vraag is wanneer Egbert Lachaert (Open VLD) zich lanceert. In z’n eigen Kamerfractie geniet hij brede steun, maar als Oost-Vlaming heeft hij ook de machtigste blauwe provincie als reservoir om stemmen te halen.
• Wint Lachaert, dan kantelt het federaal: dan wordt de kans wel zeer groot dat Open VLD weer dicht bij N-VA kruipt.
• Meteen verklaart dat ook waarom de N-VA misschien nu nog niet helemaal voluit gaat: time is on their side.

Wat nu? Er staat niets meer gepland tot dinsdag het duo naar het Paleis moet.

• Niemand ziet in tussentijd nog een doorbraak komen. Maar plaatsten de informateurs nog een slotoffensief? Ze hebben nog wel wat tijd.
• Vandaag geeft Joachim Coens (CD&V) wel z’n nieuwjaarsspeech bij de christendemocraten. Komt daar nog iets uit? Wie weet.